Page 164 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª

“ÈÚ∂∫ √Ê≈È’ Í«Ú≈” Ú∆ «Ú’«√ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘πÂ≈ ‹ØÛ∂ ¡≈͉≈ «¬’ ÈÚª È؇
«ÈÚ≈√ ω≈ ’∂ «‘‰ Òæ◊Á∂ ‘ÈÕ
E. √ÚÌΩ«Ó’Â≈ (Universality)-Í«Ú≈ È≈Ó’ √«ÓÂ∆ ‘Ø √≈∂ √Ó≈«‹’ √«ÓÂ∆¡ª ‹ª √ß◊·Èª «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ √ÚÌΩÓ ˛Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú ˛ «’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ ‹ª √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ Á∆ ¡«‹‘∆ ’ج∆ ‘≈ÒÂ, ‹ª ¡«‹‘≈
’ج∆ Ôπæ◊ È‘∆∫ ˛ «‹æÊ∂ «’ Í«Ú≈ È≈ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ‘∂’ √πÌ≈«Ú’ ÓÈπæ÷ «’√∂ È≈ «’√∂ Í«Ú≈
Á≈ ÓÀ∫Ï ˛, «‘≈ ˛ ¡Â∂ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ Ú∆ ‘∂◊≈Õ
F. ⁄È≈ÂÓ’ ÍzÌ≈Ú (Formative influence)-Í«Ú≈ Á∆ «¬’ ¡ÈØ÷∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ Ú∆ ˛ «’ Í«Ú≈ Á≈ ¿π√
Á∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ⁄È≈ÂÓ’ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Ù≈«¬Á «¬√∂ ’≈È Ùz∆ ’±Ò∂ (Cooley) È∂ Í«Ú≈ ˘ «¬’ Í«‘Ò≈ √Ó±‘
(Primary Group) ¡Â∂ ÓÈπæ÷-√πÌ≈¡ Á≈ «ÈÓ≈‰ ÷∂Â (nursery) Óß«È¡≈ ˛Õ
G. Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’-¡Ë≈ (Emotional basis)-Í«Ú≈ È≈Ó Á∆ √«ÓÂ∆ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª ’¬∆ √πÌ≈«Ú’ Ó±Ò-Íz«ÚÂ∆¡ª
(instincts) ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛Õ ‘∂’ √πÌ≈«Ú’ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ÍÂ∆ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ È≈Ò «Í¡≈ ’Á≈ ˛, ÍÂÈ∆
¡≈͉∂ ÍÂ∆ È≈Ò «Í¡≈, Á«¬¡≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò Ïæfi∆ ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ Ïæ⁄∂ ¡≈Í√ «Úæ⁄ Íz∆ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ æ÷Á∂
‘È-È≈Ò ‘∆ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∂ ÍzÂ∆ √ÈÓ≈È Ú∆Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ï «¬’ Á±√∂ Á∂ Ò¬∆ ¡≈͉∂-
¡≈͉∂ «‘æª Á≈ Èπ’√≈È ’’∂ Ú∆ ÓÁÁ ’È ˘ «Â¡≈ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
H. √Ó≈«‹’ „ª⁄∂ «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ √«ÊÂ∆ (Central position in the Social Structure)-Í«Ú≈ √Ó≈«‹’ „ª⁄∂ Á∆
Í«‘Ò∆ ¡Â∂ ÌΩ«Â’ «¬’≈¬∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á≈ ‹ÈÓ, «Ú’≈√ ¡Â∂ √Ó≈‹∆’È Í«Ú≈ È≈Ò ‘∆ Ùπ± ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ Í«Ú≈
Á∂ Íz√≈ È≈Ò ‘∆ √ßͱÈ ≈Ù‡ ‹ª √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ùz∆ ¡√± (Aristotle) È∂ «¬√ Ò¬∆ √ÓπÁ≈«¬ Á∆
Íz∆Ì≈Ù≈ «ÁßÁ∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ““√ÓπÁ≈«¬ Í«Ú≈ª Á≈ ‘∆ √«‘ÔØ◊ ‹ª √ßÿ ˛Õ””
I. √∆«Ó ¡’≈ (Limited size)-Í«Ú≈ Á≈ ¡≈’≈ √∆«Ó ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á≈ ’≈È Ú∆ √ÍæÙ‡ ˛Õ Í«Ú≈
Á∂ ÓÀ∫Ï ¿π‘∆ «Ú¡’Â∆ ‘Ø √’Á∂ ‘È «‹È∑ª «Úæ⁄ «’ ¡√Ò ’≈ÒÍ«È’ ÷±È-√ÏßË ‘ØÚ∂Õ Ïæ⁄∂ ‹Ø Í«Ú≈ «Úæ⁄ ÍÀÁ≈
‘ج∂ ‘؉ ‹ª «‹È∑ª ˘ ◊ØÁ «Ò¡≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂-¿π‘∆ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ±Í «Úæ⁄ Í«Ú≈ Á≈ «¬’ √∆«ÓÂ
¡’≈ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ

È؇√ Í«Ú≈ «¬’ ¡«‹‘∆ ÍÃ≈Ê«Ó’ √ø√Ê≈ ˛, «‹æÊ∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¡≈ÁÙª
Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ

A@. ÓÀ∫Ïª Á∆ ¡√∆«Ó «˜øÓ∂Ú≈∆ (Unlimited Responsibility of the members)-Í«Ú≈ Á∆ «¬’ ÍÃÓπæ÷
«ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ Ú∆ ˛ «’ ÓÀ∫Ïª Á∆ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ ÍÃÂ∆ ¡√∆«Ó «˜øÓ∂Ú≈∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’
Í«Ú≈ Ò¬∆ «’√ √Ó∂∫, ’∆ ¡Â∂ «’øÈ≈ «Â¡≈◊ ’È≈ ÍÚ∂◊≈, «¬√ Á≈ ’ج∆ Ú∆ «ÈÙ«⁄ ¡øÁ≈˜≈ È‘ƒ Ò◊≈«¬¡≈
‹≈ √’Á≈Õ Í«Ú≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ Á»√∆ √«ÓÂ∆ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∆ Ì»«Ó’≈ ÍÃÌ≈«Ù ¡Â∂ √∆«Ó ‘πøÁ∆ ˛ Í
Í«Ú≈ «Úæ⁄ Ì»«Ó’≈ Ó؇∂ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ ÍÃÌ≈«Ù ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ ÒÛ’∆ Á∆ Ì»«Ó’≈ Í«Ú≈ «Úæ⁄
Ó؇∂ ÂΩ ”Â∂ ª ÍÃÌ≈«Ù ‘πøÁ∆ ˛ Í ¡≈͉∆ Óª Á∆ ¡≈’√«Ó’ ÓΩ ‘؉ ”Â∂ ¿π‘∆ ÒÛ’∆ ¡≈͉∂ ¤Ø‡∂ ÌÀ‰-Ì≈Úª
Ò¬∆ Óª Á∂ Ï≈Ï ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ

AA. √Ó≈«‹’ «ÈÔÓ (Social Regulation)-«’™«’ «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÁØÚª ‘∆ «ÁzÙ‡∆’؉ª È≈Ò
Í«Ú≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ÚË∂∂ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ¡Â∂ ¡Ë≈̻ √ø◊·È Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ √Ó≈‹ ¡È∂’ª
ÍÃÊ≈Úª, √Ó≈«‹’ «ÈÙ∂Áª (taboos) ¡Â∂ ’≈˘Èª ˘ ω≈™Á≈ ¡Â∂ Ò≈◊» ’Á≈ ˛Õ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹ª
«Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ¡È∂’ª «ÈÔÓ ‘È, «‹È∑ª ¡Èπ√≈ ÓÈÓ˜∆ È≈Ò È≈ ª «Ú¡≈‘ √ÏøË √Ê≈«Í ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛
¡Â∂ È≈ ‘∆ ÂØ«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ì≈ ÚÙ «Úæ⁄ “«ÚÙ∂Ù «Ú¡≈‘ ¡«Ë-«ÈÔÓ, AIED”
Á∂ ¡Èπ√≈ «Ú¡≈‘ ª ‘∆ ‹≈«¬˜ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Á «Ú¡≈‘ √Ó∂∫ «’√∂ Ú∆ Íæ÷ Á≈ «‹¿»∫Á≈ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ È≈ ‘ØÚ∂Õ Á»√∂
ÙÏÁª «Úæ⁄ Ï‘π-«Ú¡≈‘ Á∆ ÓÈ≈‘∆ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 157