Page 168 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª

ÚæÒØ∫ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÍπÙª È≈Ò «Ú¡≈‘ ’’∂ Ú√≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù Á∂ ‹ØÈ√≈ Ï≈Ú ’∆ ÷√ ‹È‹≈Â∆ È؇
«Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ (ii) Ï‘π-ÍÂÈ∆ «Ú¡≈«‘¡≈ Í«Ú≈ (Polygynous Family)-«¬√ «Úæ⁄
«¬’ ÍπÙ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «¬√Â∆¡ª È≈Ò «Ú¡≈‘ ’’∂ Í«Ú≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’Á≈ ˛Õ Ì≈ «Úæ⁄ È≈◊≈,
◊Ø‚, ÚÀ◊≈ ¡≈«Á ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
(√) «ÈÚ≈√ √Ê≈È Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í«Ú≈ Á∂ Ì∂Á- (1) Ó≈Âz √Ê≈È Í«Ú≈ (Matrilocal Family)-‹Á ÒÛ’≈ «Ú¡≈‘
ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ Á∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‹≈ ’∂ Ú√ ‹ªÁ≈ ˛ ª ¡«‹‘∂ Í«Ú≈ ˘ Ó≈Âz √Ê≈È Í«Ú≈ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ Ì≈ «Úæ⁄ È≈«¬, ÷≈√∆, ◊≈Ø ¡≈«Á ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ (2) «ÍÂz √Ê≈È
Í«Ú≈ (Patrilocal Family)-«Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹∂’ ÍÂ∆ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ˘ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄ æ÷ ÒÀ∫Á≈ ˛
ª ¡«‹‘∂ Í«Ú≈ ˘ «ÍÂz √Ê≈È Í«Ú≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«¬√Â∆ ˘ ¡≈͉∂ ÍÂ∆ Á∂ «ÈÚ≈√ √Ê≈È ”Â∂ ‹≈ ’∂ «‘‰≈ ˜»∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ Ì≈Â∆ «‘øÁ» Í«Ú≈ ¡Â∂ ÷∆¡≈, Ì∆Ò
¡≈«Á ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬√∂ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ª Á∂ ÁÙÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ (3) ÈÚ∂∫ √Ê≈È’ Í«Ú≈ (Nuclear Family)-
¡æ‹-’æÒ∑ ÈÚ∆¡ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ’≈È «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’πfi ÍÂ∆-ÍÂÈ∆ ¡≈͉≈ Í«Ú≈ ¡Òæ◊ Ú√≈ ÒÀ∫Á∂ ‘È,
¡«‹‘∂ Í«Ú≈ ÈÚ∂∫ √Ê≈È’ Í«Ú≈ ¡÷Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ
(Á) ÓÀ∫Ï √ø«÷¡≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í«Ú≈ Á∂ Ì∂Á (A) Ó»Ò Í«Ú≈ (Primary Family)-«¬‘ Í«Ú≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡≈
¡Â∂ ¡Ë≈̻ »Í ˛, «¬√ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘∂ ÍÂ∆-ÍÂÈ∆ ¡Â∂ ¡‰-«Ú¡≈‘πÂ≈ Ïæ«⁄¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’ج∆ «Ú¡’Â∆
È‘ƒ «‘øÁ≈Õ (B) √øÔπ’ ͫÚ≈ (Joint Family)-‹∂’ ’πfi Ó»Ò Í«Ú≈ «¬’æ·∂ «‘øÁ∂ ‘؉ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄
«È’‡ √ÏøË ‘؉, «¬’ ‘∆ ʪ ”Â∂ ÌØ‹È ’Á∂ ‘؉ ¡Â∂ «¬’ ‘∆ ¡≈«Ê’ «¬’≈¬∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∂ ‘؉ ª
«¬È∑ª ˘ ‘∂· «Ò÷∂ »Í «Úæ⁄ √øÔπ’ ͫÚ≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

(Ô) √æÂ≈ ‹ª ¡«Ë’≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í«Ú≈ Á∂ Ì∂Á- (A) Ó≈Âz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ (Matriarchal Family)-«‹È∑ª
Í«Ú≈ª «Úæ⁄ Í«Ú≈«’ √æÂ≈ ‹ª ¡«Ë’≈ «¬√Â∆-Ú◊ Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ Ó≈Âz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈ ÚÙ «Úæ⁄ Ó≈Ò≈Ï≈ Á∂ È≈«¬ª, ÷≈√∆, ◊≈Ø ¡≈«Á ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬√∂ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈
Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ (B) «ÍÂz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ (Patriarchal Family)-«‹È∑ª Í«Ú≈ª «Úæ⁄ «ÍÂ≈ ‘∆ Í«Ú≈ Á≈
’Â≈ ‘πøÁ≈ ˛, ¿π√ Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ √≈∆ √æÂ≈ ‹ª ¡«Ë’≈ ‘πøÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ «ÍÂz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Ì≈Â∆ «‘øÁ»-Í«Ú≈ «¬√∂ Á∆ ¿πÁ≈‘‰ ‘ÈÕ

Í«Ú≈ √Ó≈«‹’ ’ø‡ØÒ Á∂ «¬’ ÍÃÓæπ÷ √≈ËÈ ‹ª ¡Ì∆’È Á∂ »Í «Úæ⁄
(Family—As an Important Agency of Social Control)

√Ó≈«‹’ ’ø‡ØÒ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ Í«Ú≈ È≈Ó’ √ø√Ê≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡Í»Ú ‘∆ ˛Õ Í«Ú≈ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª
¡Â∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ ‘∂’ «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡√Ò «Úæ⁄ «ÈÓ≈Â≈ ‘πøÁ≈ ˛, «’™«’ ¿π‘∆ ¡È∂’ª Â∑ª Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á≈ ⁄«æÂ
«ÈÓ≈‰ ’Á≈ ˛Õ Í«Ú≈ ÚæÒØ∫ ¡≈ßÌ ÂØ∫ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ «√æ«÷¡≈ ¿π√ ˘ ¡æ◊∂ ⁄æÒ ’∂ «¬’ ¡≈ÁÙ È≈◊«’ ω≈™Á∆
˛Õ Í«Ú≈ Á∆¡ª ‘∆ √«ÊÂ∆¡ª Á∂ ’≈È «Ú¡’Â∆ ¡Í≈Ë∆ ‘πßÁ≈ ˛ ‹ª «Î «¬’ Ó‘≈È «Ú¡’Â∆ ω ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬√ Â∑ª Í«Ú≈ √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ Á∂ Ò¬∆ ͱÈ ±Í È≈Ò «˜ßÓ∂Ú≈ ˛Õ ÍÃØ. ‘∂˜ (Hayes) È∂ ’πfi ¡«‹‘∂ Â∆’∂ Áæ√∂
‘È «‹√ È≈Ò Í«Ú≈ √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ «Úæ⁄ ¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬‘ Â∆’∂ ‘È- (’) ÍzÂ∆ «ÁÈ Á∂ ¿πÁ∂Ù
¡Â∂ ÷πÁ ˘ ’ßÓ È≈Ò (÷) «ÁæÂ∂ ◊¬∂ Ú⁄È ¡Â∂ ’ßÓ Á∆ ÂπÒÈ≈ È≈Ò, (◊) ◊π¡ª„∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¡Â∂ «Íæ¤∂ ’‘∂ ◊¬∂
ÙÏÁª Á∆ ÂπÒÈ≈ È≈Ò, (ÿ) ¡≈͉∂ √π÷Á≈«¬’ ¡ÈπÌÚª ˘ Áæ√ ’∂ , (fl) ¿πÓ∆Áª Á≈ ¡√Ò ±Í Áæ√ ’∂ ‹ª Á±√«¡ª
Á∂ ¡«Ë’≈ª Á≈ «Ë¡≈È æ÷Á∂ ‘ج∂ ’È Á≈ ¿πÍÁ∂Ù Á∂ ’∂Õ ÍzØ. ‘∂˜ Á∂ «Ú⁄≈ª È≈Ò √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ «Úæ⁄ Í«Ú≈
Á∆ ̱«Ó’≈ ÂØ∫ Ï‘π ’πfi √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «Î Ú∆ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ˜±∆ ‘ØÚ∂◊∆-
A. √∆«’ «ÚÚ‘≈ª Á≈ «ÈÔÓ (Regulation of Sex-behaviours)-Í«Ú≈ ¿π‘ Óπæ÷ √ß√Ê≈ ˛ «‹√ ÚæÒØ∫ ÓÈπæ÷
Á∆¡ª √∆«’-«’«¡≈Úª Á≈ ’߇ØÒ ¡Â∂ «ÈÔÓÈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á∆ «¬’ ÓΩ«Ò’ ˜± √∆«’ «¬æ¤≈ Ú∆ ˛Õ
«¬√ Á∆ ͱÂ∆ «’√∂ È≈ «’√∂ ±Í «Úæ⁄ ˜± ‘∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ Í«Ú≈ «Ú¡≈‘ È≈Ò ’≈˘È∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ±Í
«Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ «¬√ «¬æ¤≈ Á∆ ͱÂ∆ ’Á≈ ˛Õ ‹∂’ Í«Ú≈ È≈ ‘ØÚ∂ ª «Ú¡’Â∆ «¬æË-¿πµË ̇’Á≈ «ÎÁ≈
˛, Ú∂√Ú≈Íπ‰≈ ‹ª Ú∂√Ú≈◊ÓÈ ÚæÒ πfi≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘ ◊æÒ «˜¡≈Á≈Â ¿πÈ∑ª «Ú¡’Â∆¡ª «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆
˛ ‹Ø «’√∂ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ï È‘∆∫ ‘ÈÕ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ‘ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª «¬√Â∆¡ª ¡Â∂ ÍπÙª Á∆ Ú∆ ’ج∆
Ó«Ô≈Á≈ È‘∆∫ «‘ßÁ∆ ‹Ø «’ Í«Ú≈ ‹ª «Ú¡≈‘ √ÏßË Á∂ Ï≈‘ √∆«’ √ÏßË √Ê≈«Í ’Á∂ ‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 161