Page 170 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª

Á∂«÷¡≈ ˛ «’ ‹∂’ Ïæ⁄∂ Á≈ «ÍÂ≈ ¡≈͉∂ Ïæ⁄∂ ÚæÒ «˜¡≈Á≈ «Ë¡≈È È‘∆∫ Á∂ √’Á≈ ¡Â∂ ’ج∆ ‘Ø ÓÀ∫Ï Ïæ⁄∂ È≈Ò È؇
«˜¡≈Á≈ «Í¡≈ ’Á≈ ‘À ª Ïæ⁄≈ Ú∆ ¿π√ ˘ Ï‘π «˜¡≈Á≈ «Í¡≈ ’Á≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ÍÂÈ∆ ¡Â∂ ÍÂ∆ Á≈ Ú∆
«¬’-Á±√∂ È≈Ò «Í¡≈ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‘∆ «ÚÙπæË ±Í È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ Í«Ú≈«’ «Í¡≈ ‘∆ «Ú¡≈Í’
±Í «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ «Í¡≈ «Úææ⁄ ÏÁÒ ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ È≈Ò «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ÙªÂ∆ ω≈¬∂ æ÷‰ «Úæ⁄
√‘≈«¬Â≈ Íz≈Í ‘πßÁ∆ ˛Õ
(Ï) √«‘ÔØ◊-«‹Ú∂∫ «’ √≈«¡ª ˘ ÍÂ≈ ‘∆ ˛ «’ √Ó≈‹ Á∆ ˜±∆ ÙÂ, √«‘ÔØ◊ Ú∆ ‘ÀÕ ¡≈Í√∆ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ‘∆
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÙªÂ∆ Á∆ ⁄ß◊∆ «ÚÚ√Ê≈ ω∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ «¬‘ √«‘ÔØ◊ Á∆ «√æ«÷¡≈ «Ú¡’Â∆ ˘ Í«Ú≈ È≈Ò ‘∆ ¡«Â
¿πµÂÓ ±Í «Úæ⁄ «ÓÒÁ∆ ˛Õ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‘∂’ ÓÀ∫Ï ¡≈Í√ «Úæ⁄ √≈∂ ’ßÓ «ÓÒ ‹πÒ ’∂ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ Â∑ª
¡≈Í√ «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ «Ú’«√ ’Á∂ ‘ÈÕ Úæ‚∂ ‘Ø ’∂ √‘∆ Ì≈ÚÈ≈ ’ø‡ØÒ ‘∂· √‘≈«¬’ ‘πßÁ∆ ˛Õ
(√) «Â¡≈◊- Í«Ú≈ Ïæ«⁄¡ª «Úæ⁄ ¡≈ÂÓ «Â¡≈◊ Á≈ √Ó≈«‹’ ◊π‰ Ú∆ «Ú’«√ ’Á≈ ˛Õ «¬æÊ∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈
‹ª ÍÂ∆-ÍÂÈ∆ «¬’ Á±√∂ Á∂ Ò¬∆ ¡Â∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ò¬∆ √≈∆ Â∑ª Á∂ Áπæ÷ √«‘‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂
’‘≈Ú ˛ «’ “Óª Ïæ⁄∂ ˘ √πæ’∂ «Úæ⁄ √Ú≈™Á∆ ˛, ⁄≈‘∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í «◊æÒ∂ «Úæ⁄ √ج∂”Õ «¬«Â‘≈√ Ú∆ «¬√ Â∑ª Á∂
«Â¡≈◊ Á∆¡ª ’¬∆ ¿πÁ≈‘‰ª È≈Ò Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Ï≈Ï È∂ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ «‘Ó≈Ô± Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ¡≈͉∂ Íz≈‰
Á∂ «ÁæÂ∂, ÁÙ ÍπæÂ Ì È∂ ¡≈͉∂ Ì≈ ≈Ó Á∂ Ò¬∆ ¡Ôπæ«Ë¡≈ Á≈ ≈‹ Ú∆ «Â¡≈◊ «ÁæÂ≈, ¡≈«ÁÕ «¬æÊ∂ ¡≈ÂÓ
«Â¡≈◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡æ◊∂ ⁄æÒ ’∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’߇ØÒ √Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ÍzÁ≈È ’Á∆ ˛ «’™«’ Í«Ú≈
«Úæ⁄ «Ú’«√ ¡≈Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ «Ú¡’Â∆ √Ó≈‹, ≈Ù‡, «ÚÙÚ ‹ª ÓÈπæ÷Â≈ Á∂ Ò¬∆ Ú∆ «Â¡≈◊ ’È
˘ «Â¡≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(Á) √ÓfiΩÂ≈- Í«Ú≈ Ïæ⁄∂ ˘ √ÓfiΩÂ≈ ’È Á≈ ◊π‰ Ú∆ «√÷≈™Á≈ ˛Õ Í«Ú≈ Á∂ √≈∂ ÓÀ∫Ïª ˘ ÈÚ∆¡ª-ÈÚ∆¡ª
√«ÊÂ∆¡ª È≈Ò «√Î √ÓfiΩÂ≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’√∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ’ج∆ ÈÚ∆∫ ˘‘ ¡≈™Á∆ ˛ ‹ª ÒÛ’∆ Á≈
«Ú¡≈‘ ‘πßÁ≈ ˛ ª Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª ˘ «¬√ ÈÚ∆∫ √«ÊÂ∆ È≈Ò √ÓfiΩÂ≈ ’È≈ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ïæ⁄∂ «Úæ⁄ Ú∆
√ÓfiΩÂ∂ Á∂ ◊π‰ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ Úæ‚∂ ‘؉ ”Â∂ ¿π‘ √Ó≈«‹’ «ÈÔÓª È≈Ò Ú∆ √ÓfiΩÂ≈ ’ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ Íz√«ÊÂ∆
√Ó≈«‹’ ’߇ØÒ Á∂ Ò¬∆ ¡«Â √‘≈«¬’ √«ÊÂ∆ ˛Õ
(Ô) ’ÂÚ Í≈Ò‰ ¡Â∂ ¡≈«◊¡≈ Í≈Ò‰- Ïæ⁄≈ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‘∆ ’æÂÚ Í≈Ò‰ ¡Â∂ ¡≈«◊¡≈ Í≈Ò‰ Á∆ «√æ«÷¡≈
Íz≈Í ’Á≈ ˛Õ Ó≈Â≈ ¡Â∂ «ÍÂ≈ Ïæ⁄∂ Á∂ ÍzÂ∆ ¡≈͉∂ ’ÂÚª Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘È, ÍÂÈ∆ ¡Â∂ ÍÂ∆ «¬’-Á±√∂
Á∂ ÍzÂ∆ ¡≈͉∂ ’ÂÚ Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª Í«Ú≈ Á∂ ¤Ø‡∂ ÓÀ∫Ï Úæ‚∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á≈ Í≈Ò‰
’Á∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄≈ «¬‘ √Ì Á∂÷Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ¡ßÁ Ú∆ «¬‘∆ ◊π‰ «Ú’«√ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø «’ ¿π√ ˘ ¡≈ÁÙ
È≈◊«’ Ï‰È «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ Á¡√Ò Ì≈ Á∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «‹ßÈ∆ Ú∆ Â∑ª Á∂ √ÏßË ‘πßÁ∂ ‘È
¿π‘ «’√∂ È≈ «’√∂ ±Í «Úæ⁄ ¡≈Á∂Ù Á∂‰ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ¡≈Á∂Ù Óßȉ Ú≈Ò∂ √ÏßË ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ïß˪ Á≈ «Ú’≈√
’È Ò¬∆ Í«Ú≈ ‘∆ Ó≈È«√’ ±Í È≈Ò «Â¡≈ ’Á≈ ˛Õ
(Á) Í¿πÍ’≈-Í«Ú≈ ‘∆ Ïæ⁄∂ «Úæ⁄ Í¿πÍ’≈ Á≈ ◊π‰ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ’¬∆ Í«Ú≈ ‘πßÁ∂ ‘È,
«‹æÊ∂ Ú∆ ’ج∆ Ú≈Ë≈ ‹ª √∆«’ ‹ª Ó≈È«√’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¡ÔØ◊ Ù’Â∆ ‘ØÚ∂Õ Í«Ú≈ Á∂ √≈∂ ÓÀ∫Ï ¿π√ «Ú¡’Â∆
Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ Á∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ¡≈͉∂ ÓØ«„¡ª ”Â∂ ÒÀ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄≈ «¬æÊ∂ √Ì
Á∂÷Á≈ ˛ ¡Â∂ Úæ‚≈ ‘Ø ’∂ ¿π√ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ Í¿πÍ’≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∆ ˛, «‹√ È≈Ò «’ √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ
«Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛Õ
E. «√æ«÷¡≈ ’ßÓª È≈Ò (By means of Educational Functions)-Í«Ú≈ Á∂ «√æ«÷¡≈ÂÓ’ ’ßÓª ˘ ¡√∆∫ Í«‘Òª
‘∆ √ÍæÙ‡ ’ ¸æ’∂ ‘ªÕ «¬æÊ∂ «¬ßÈ≈ ‘∆ ’«‘‰≈ ·∆’ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Í«Ú≈ ¡≈͉∂ «√æ«÷¡≈ÂÓ’ ’ßÓª È≈Ò Ïæ⁄∂ ˘
«¬’ ¡≈ÁÙ È≈◊«’ ÏÈ≈¿π‰ «Úæ⁄ ÓÁÁ ’Á≈ ˛ «‹√ È≈Ò «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √πæ÷ ¡Â∂ ÙªÂ∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «Úæ⁄
ÓÁÁ «ÓÒÁ∆ ˛Õ √z∆ ’±Ò∂ (Cooley) È∂ Í«Ú≈ ˘ ¡ß«Ì’ √Ó±‘ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Óß«È¡≈ ˛ ‹Ø «’ Ïæ⁄∂ ˘ «¬’ ¡≈ÁÙ
È≈◊«’ ω≈™Á≈ ˛Õ «’√∂ «ÚÁÚ≈È È∂ «¬‘ √æ⁄ ‘∆ «’‘≈ ˛ «’ Ïæ⁄≈ È≈◊«’Â≈ Á≈ Í«‘Ò≈ Í≈· Óª Á∂ ¸ßÓ‰
¡Â∂ «ÍÂ≈ Á∂ ¡≈«¶◊È «Úæ⁄ ‘∆ «√æ÷Á≈ ˛Õ «¬‘ È≈◊«’Â≈ Á∆ Í≈·Ù≈Ò≈ Ïæ⁄∂ ˘ «¬’ ¡≈ÁÙ È≈◊«’ ω≈™Á∆
˛Õ «¬√ Â∑ª Í«Ú≈ ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª ˘ Ó≈È«√’ ’߇ØÒ Á∆ Ú∆ «√æ«÷¡≈ «ÁßÁ≈ ˛Õ
F. «Ú¡≈‘ √ÏßË∆ ’߇ØÒ-(Controls in Relation to Marriage)-Í«Ú≈ ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ’¬∆ «Ú¡≈‘ √ÏßË∆
’߇ØÒ Ú∆ Ò≈◊± ’Á≈ ˛Õ Í«Ú≈ ‘∆ «¬‘ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛ «’ «Ú¡≈‘ ’ÁØ∫, «’√ È≈Ò ¡Â∂ «’√ Â∑ª ’È

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 163