Page 190 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñE: ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

F. Ò≈Ï∆«¬ø◊-Ò≈Ï∆«¬ø◊ ÂØ∫ Ì≈Ú ˛ “√’≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È≈Õ” «¬‘ «¬’ ≈‹È∆«Â’ ¿πÍ≈¡ ˛Õ Ò≈Ï∆√‡ Á≈ ’øÓ È؇
’È Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡Â∂ √’≈ Á∂ «Ú⁄’≈ «Ú⁄ØÒ∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ò≈Ï∆√‡ Áπ¡≈≈ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ «ÚË∆
«ÈÓ≈Â≈Úª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ÒØÛƒÁ∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
G. √ø√Á-ÓÀ∫Ïª Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ π⁄∆-ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ⁄؉ª «Úæ⁄ ÁÒ Á∂ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ¸‰È «Úæ⁄
ÓÁÁ «ÁøÁ∂ ‘È, ‹Ø ¡æ◊∂ ⁄æÒ ’∂ √ø√Á «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ «‘æª ˘ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘؉Õ
H. ÍÃÁÙÈ-’Á∆-’Á∆ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ «Âæ÷≈ ¡øÁØÒ≈ÂÓ’ ¡Â∂ ÍÃÁÙÈ’≈∆ √≈ËȪ Á≈ Ú∆ ÍÃÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡æ‹’æÒ∑
ª ÁÏ≈¡ ◊πæ‡ ‘ÛÂ≈Ò, ‹¨√, ÀÒ∆, ¡≈«Á √≈ËȪ Á≈ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ÍÃÔØ◊ ’È Òæ◊∂ ‘ÈÕ
Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ (Pressure Groups in Indian Politics)
¬∂Ù∆¡≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ Á∂ «ÂøÈ «⁄øª (’≈«‘È, Í≈’ ¡Â∂ «‡ø’) Á≈ «¬‘ «√˪ Ì≈ ”Â∂ Ú∆ Ò≈◊» ‘πøÁ≈ ˛ «’
““Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª Á∆ ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «‘æ √Ó»‘ª Á∆ √ÍÙ‡ ¡«ÌÚ¡’Â∆ ‘ج∆ ˛, ‹ÁØ∫«’ ◊À-Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª
«Úæ⁄ ¡«‹‘≈ È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ”” Ì≈ «Úæ⁄ ¡Ó∆’≈ Á∆ Â∑ª ÁÏ≈¡ √Ó»‘ «Ú’«√ ȑƒ ‘Ø √’∂ ‘È ‘≈Òª«’ ÚÍ≈’
√ø◊·È ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á∂ »Í «Úæ⁄ √◊Ó ˜» ‘ÈÕ Íø», ‘Ø Ú◊ª Á∂ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ÓæË Ú◊∆ ¡◊πÚ≈¬∆ Á∂ ’≈‰
√◊Ó »Í «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «È«‰¡ª ˘ ¡≈Ëπ«È’ „ø◊ È≈Ò ÍÃÌ≈«Ú ȑƒ ’ ‘∂Õ ¡≈«Ê’
«ÚÍ≥ÈÂ≈ Á∂ ’≈‰ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á∆ Óø◊ ¡Â∂ Ù≈√’∆ Ù’Â∆ Á∂ «Úæ⁄ «¬’ Úæ‚≈ ¡øÂ Ì≈ «Úæ⁄ Á∂÷‰ÔØ◊ ˛Õ
√Ú‹È’ Ï≈Ò◊ Ú؇¡«Ë’≈ Á∂ ⁄ÒÈ, ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ª Á≈ Ú≈Ë≈, ‹ÈÂ≈ ˘ ÍÃ≈Í «ÚÙ∂Ù¡«Ë’≈ª ¡Â∂
¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó»«‘’ ÷∂Âª «Úæ⁄ «ÈÔØ«‹Â ÍÃØ◊≈Óª Á∂ «Ú√Â≈ Á∂ ’≈‰ Ì≈ Á∆ ≈‹È∆«Â’ √ø⁄È≈ «Úæ⁄
√ø◊«·Â ÁÏ≈¡ ¡Â∂ «‘ √Ó»‘ª Á≈ «Ú√Â≈ ‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ

ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á∂ ÍÃ’≈ (Kinds of Pressure Groups)
Ì≈ «Úæ⁄ «’«¡≈Ù∆Ò ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª ˘ ¡≈Óø‚ ¡Â∂ Í≈Ú∂Ò “Ó≈‚Ò” Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ⁄≈ √Ó»‘ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛:
A. √ø√Ê≈È≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ (Institutional Pressure Groups)
B. √ÓπÁ≈«¬’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ (Associational Pressure Groups)
C. ¡√ÓπÁ≈«¬’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ (Non-Associational Pressure Groups)
D. ÍÃÁÙÈ≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ (Anomic Pressure Groups)

Ì≈ «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ √Ó»‘
√ø√ÊÈ≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡ √ÓπÁ≈«¬ÂÓ’ ÁÏ≈¡ ¡√ÓπÁ≈«¬ÂÓ’ ÁÏ≈¡ ÍÃÁÙÈ≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡
√Ó»‘ √Ó»‘ √Ó»‘ √Ó»‘
ø
∂
Ã
A. ’ª◊√ ’≈‹ √«ÓÂ∆ A. Ó˜Á» √øÿ A. √ÍÁ≈«¬’ ¡Â Ë≈«Ó’ A. «√æ÷ √‡»‚À∫‡ ÎÀ‚∂ÙÈ
√ÓπÁ≈«¬
B. ’ª◊√ √ø√Á∆ ÏØ‚ B. ÚÍ≈’ √øÿ B. ‹≈Â∆◊ √ÓπÁ≈«¬ B. È’√ÒÚ≈Á∆
C. Óπæ÷ÓøÂ∆ ’ÒæÏ C. «¥Ù’ Ú◊ C. Ì≈Ù≈◊ Ú◊ C. ÈÚ«ÈÓ≈‰ √«ÓÂ∆
D. ’∂∫Á∆ ⁄؉ √«ÓÂ∆ D. «Ú«Á¡≈Ê∆ Ú◊ D. ◊ªË∆Ú≈Á∆ √øÿ D. √Ú¿πÁ∂ ¡Â∂ Âπ‰
√ÀÈ≈
E. ÈΩ’Ù≈‘∆ E.’Ó⁄≈∆ √øÿ E. ÔπÚ≈ Âπ’ E. ◊‰ √ø◊Ã≈Ó Í«ÙÁ
F. √ÀÈ≈ F. √øÍÃÁ≈«¬’ √øÿ F. «√ø‚∆’∂‡ F. ¡«÷Ò ¡√Ó √øÿ

A. Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ √ø√ÊÈ≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘-√ø√ÊÈ≈ÂÓ’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª, «ÚË≈ÈÓø‚Òª,
√ÀÈ≈, ÈΩ’Ù≈‘∆ ¡≈«Á «Úæ⁄ √◊Ó «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ ◊À-√Ó∆ √ø◊·È ‘πøÁ∂ ‘È, «¬‘ ¡≈͉∂ ‘∆ »Í «Úæ⁄
«’«¡≈Ù∆Ò «‘øÁ∂ ‘È ‹ª «Ú«ÌøÈ √ø√Ê≈Úª Á∆ ¤Â-¤≈«¬¡≈ «Úæ⁄ Íث٠‘πøÁ∂ ‘È, «¬‘ ¡≈͉∂ «‘æª Á∆
¡«Ì«Ú¡’Â∆ ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ï≈’∆ √Ó≈«‹’ Ú◊ª Á∂ «‘æª Á≈ Ú∆ ÍÃÂ∆«È«ËÂÚ ’Á∂ ‘ÈÕ Ì≈⁄ Ú◊∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 183