Page 214 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñE: ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

‘È, ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ’Ó∆¡ª ¡Â∂ Áπ¿πÍÔØ◊ Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ Á∂ «ÚπæË Ù≈√’ ÁÒ Á≈ «Ë¡≈È «÷æ⁄Á∂ ‘ÈÕ «ÚË≈«¬’ ”Â∂ È؇
Ú≈Á-«ÚÚ≈Á È≈Ò ¿π√ Á∆ ’Ó∆¡ª Á± ’ «ÁæÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ √z∂Ù· ’≈˘Èª Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛Õ
(G) ‹ÈÓ Á≈ √ß◊·È- Íz‹≈ÂßÂ «Úæ⁄ «¬’ √Óæ«√¡≈ ”Â∂ ’¬∆ Óª Á≈ ‘؉≈ √πÌ≈«Ú’ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‘∆
Úæ÷-Úæ÷ Óæª ˘ ’∂∫Á« ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ «¬’ ±Í ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ú∆ √Óæ«√¡≈ ”Â∂ ‹ÈÓ «√Î
‘ª ‹ª È≈ «Úæ⁄ ÷πÁ ‘∆ Íz◊‡ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ ÔÂȪ È≈Ò «Ú⁄≈ª Á∂ ÍÃ√Í ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Á∂
’≈È Úæ÷-Úæ÷ «Ú⁄≈ª Á≈ √Óß‹√Ô ¡Â∂ ‹ÈÓ Á≈ √ß◊·È ¡Â∂ Íz’≈ÙÈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(H) ¡ÈπÙ≈√È- ÁÒ∆¬∂ «ÚÚ√Ê≈ √ß◊·È ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ √ß◊·È ¡ÈπÙ≈√È ”Â∂ √æÂ≈ ±Û ¡Â∂ «ÚØË∆ ÁØȪ
ÁÒª ˘ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ È∆Â∆¡ª Á≈ Íz⁄≈ ¡ÈπÙ≈√ÈÏæË Â∆’∂ È≈Ò ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, ª Ú∆ ‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ ¿π√
Á∆ ÍzÂ∆Ù·≈ ÚæË∆ ˛Õ ¿π‘ ÁÒ Á∂ ¡ßÁ ¡Â∂ ¡ßÂ ÁÒ∆¬∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ Ú∆ ¡ÈπÙ≈√È Ï‰≈¬∂ æ÷Á∂ ‘ÈÕ Í«Íæ’
ÁÒ «ÚÚ√Ê≈ ‘؉ ”Â∂ ¿π√ Á∂Ù «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ¿πÊÒ-ÍπÊÒ Ú∆ Ï‘π ÿæ‡ ‘∆ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ
(I) ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈- √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‹ÈÂ≈ Á∂ √ÓÊÈ Á∂ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
¤Ø‡∂ Ó√«Ò¡ª ˘ ¸æ’ ’∂ ’ج∆ Ú∆ ÁÒ ‹È-√ÓÊÈ Á∆ ¿πÓ∆Á È‘∆∫ √’Á≈ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‘Ó∂Ù≈ «Ú¡≈Í’
¡Â∂ ≈Ù‡∆ Ó√«Ò¡ª ˘ ¿π·≈™Á∂ ‘È «‹√ È≈Ò ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ ˘ ˜Ø «ÓÒÁ≈ ˛Õ ÍÀ‡√È Ú∆ ÓßÈÁ∂ ‘È «’,
““≈‹È∆«Â’ ÁÒ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Á≈ «Ú’≈√ ’È ¡Â∂ ¿π√ ˘ ω≈¬∂ æ÷‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ”” Ï’ È∂
≈‹È∆«Â’ ÁÒª ˘ ≈Ù‡∆ «‘æ Á∂ Ú≈Ë∂ Á∂ Ò¬∆ √ß◊·Â ≈‹È∆«Â’ √ÓπÁ≈«¬ «’‘≈ ˛Õ
(A@) √Ó≈«‹’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ «Ú’≈√-≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∂Ù Á∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ú∆ ÔÂÈÙ∆Ò
«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ √πÂßÂÂ≈ Íz≈ÍÂ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆‹Èª Á∂ ¿πÊ≈È, ÓËÍ≈È ÷ÂÓ ’È, «¬√Â∆¡ª ˘
√Ó≈‹ «Úæ⁄ √Óπæ«⁄ √Ê≈È «ÁÚ≈¿π‰ ¡≈«Á Á∂ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘∂ ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Ò≈«¬ÏÃ∂∆, Ú≈⁄È’≈Ò
¡Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’∂∫Á √Ê≈«Í ’’∂ ÏΩ«Ë’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ «Ú’≈√ «Úæ⁄ Ú∆ √«‘ÔØ◊ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ
≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ ◊π‰ª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’Á∂ ‘ج∂ Ò≈‚ Ïz≈«¬√ «Ò÷Á∂ ‘È, ““ÁÒ ≈Ù‡ Á∂ «ÁÓ≈◊ ˘ ¿π√∂ Â∑ª √≈Î
æ÷Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ Ò«‘ª Á∆ ‘Ò⁄Ò È≈Ò √ÓπßÁ Á∆ ÷≈Û∆ Á≈ ‹Ò √≈Î «‘ßÁ≈ ˛Õ”” Ò≈√’∆ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛,““ ≈‹È∆«Â’
ÁÒª Á∂ ’≈È ‹ÈÂ≈ Á≈ Ì≈Ú≈Ú∂Ù ’≈˘È Á≈ ±Í Ë≈‰ È‘∆∫ ’ √’Á≈ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¡«ËÈ≈«¬’Ú≈Á Á∂
Íæ÷ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ π’≈Ú‡ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ◊π‰ «¬‘ ˛ «’ ¿π‘ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡≈͉∂ ‘Ω√Ò∂ («ÚÚ∂’) ˘
ÍzÔØ◊ Á≈ ÓΩ’≈ ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ

ÁÒ∆¬∂ ÍÁÂ∆ È∂ ÁØÙ (Demerits of Party System)
ÁÒ∆¬∂ ÍÁÂ∆ Á∂ «‹æÊ∂ ’¬∆ ◊π‰ ‘È, ¿πµÊ∂ ¿π‘ ÁØÙª ÂØ∫ Ú∆ Óπ’ ȑ∆∫ ˛Õ «¬ÒÀµ◊‹À∫‚ ÍØÍ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «‹√
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÁÒª Á∆ ‘Ø∫Á ˛, ¿πµÊ∂ √æ⁄∆ √Ë≈‰ «¬æ¤≈ Á∆ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ‘Ø ‘∆ È‘∆∫ √’Á∂∂Õ Ì±Â Í±Ú ¡Ó∆’È
≈Ù‡ÍÂ∆ Ú≈«Ùß◊‡È È∂ Ú∆ ¡≈͉≈ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ ‘À «’ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ÒØ’«ÍzÔ Ù≈√È Á∂ √Ì ÂØ∫
Úæ‚∂ ÁπÙÓ‰ ‘ÈÕ ±√Ø Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ √Ë≈‰ «¬æ¤≈ ‹ª √æ⁄≈ ÒØ’Ó ˛ «’ √Ë≈‰ «¬æ¤≈ ‹ª √æ⁄≈ ÒØ’Ó ¡«‹‘∂
Á∂Ù «Úæ⁄ Íz◊‡ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∂ «‹æÊ∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‹ª Ú◊ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ¡√∆∫ «¬æÊ∂ ≈‹È∆«Â’
ÁÒ Á∂ ÁØÙª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’ª◊∂Õ
(A) ÒØ’ÂßÂ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ π’≈Ú‡-ÒØ’ÂßÂ «Ú¡’Â∆◊ √πÂßÂÂ≈ Á≈ √ÓÊÈ ˛ Í ≈‹È∆«Â’ ÁÒ «¬√
√πÂßÂÂ≈ Á≈ ÿ≈‰ ’’∂ ÒØ’ÂßÂ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∂ ÓÀ∫Ïª ˘ ¡≈͉∂ «Ú¡’Â∆◊Â
«Ú⁄≈ª ˘ «Â¡≈◊ ’∂ √Ú‹È’ ÷∂Â «Úæ⁄ ÁÒ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ √ÓÊÈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª «Ú¡’Â∆
ÁÒ∆¬∂ ÔßÂ Á∂ ⁄æ’ Á≈ «¬’ ¡«‹‘≈ Ì≈◊ ω ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø Í‘∆¬∂ Á∂ È≈Ò ‘∆ ⁄æÒÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ Ò∆’≈’ ’«‘ßÁ∂
‘È, ““≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¿π√ «Ú¡’Â∆◊ «Ú⁄≈ ¡Â∂ ’ßÓ √ÏßË∆ √πÂßÂÂ≈ Á≈ ¡ß ’ «ÁßÁ∂ ‘È, «‹√ ˘
ÒØ’ÂßÂ≈ÂÓ’ Ù≈√È Á≈ ¡Ë≈̱ «√˪ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ”” √Ë≈‰ ÒØ’ª Á∆ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ‹ÈÍzÂ∆«ÈË∆ Á∂
«Ú⁄≈ª Á∆ √πÂßÂÂ≈ ”Â∂ Ø’ Òæ◊≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ √ß√Á «ÚæË≈È Óß‚Ò ¡Â∂ √Ú‹È’ ±Í È≈Ò ÁÒ
Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ ‘∆ √ÓÊÈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿πÈ∑ª «Ú⁄≈ª È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú⁄≈ «’ßÈ∂ ‘∆ Úæ÷ ¡Â∂ «ÚØË∆
«’™ È≈ ‘Ø‰Õ «◊ÒÏ‡ ’«‘ßÁ∂ ‘È, ““ÓÀ˘ ‘Ó∂Ù≈ ÁÒ Á∆ ¡≈Ú≈˜ ”Â∂ ‘∆ ÓÂÁ≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ √ÏßË «Úæ⁄
«Ú⁄≈ ’È Á∂ Ò¬∆ ’Á∆ È‘∆∫ √Ø«⁄¡≈Õ””
(B) ≈Ù‡∆ «‘æª Á∆ ‘≈È∆- ÁÒÏßÁ∆ «Úæ⁄ ÍÀ ’∂ ‹ÈÂ≈ ≈Ù‡∆ «‘æª ˘ ÌπæÒ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÁÒ Á∂ ÓÀ∫Ï Ú∆ ≈√‡∆
«‘æ Á∆ ¿πÓ∆Á ˘ Í«‘Ò «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ «√Î Ù≈√È √ÏßË∆ È∆Â∆¡ª ¡Â∂ ÔØ‹È≈Úª Á≈ «ÈÓ≈‰ ÁÒ «‘æ Á∆ «ÁzÙ‡∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 207