Page 216 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñE: ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

E.F ‹≈Â∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ (Caste and Politics) È؇

ÍzßÍ≈Ú≈Á∆ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡≈Ëπ«È’ √ß√Ê≈Úª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∆ «¬’ ¡‹∆Ï «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ Ì≈Â
«Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ¡≈ËπÈ∆’∆’È Á∂ ¡ßÌ ‘؉ Á∂ Ï≈¡Á «¬‘ Ë≈È≈ «Ú’«√ ‘ج∆ «’ Íæ¤Ó∆ „ß◊ Á∆ ≈‹È∆«Â’
√ß√Ê≈Úª ¡Â∂ ÒØ’ÂßÂ≈ÂÓ’ ÓπæÒª ˘ ¡Í‰≈¿π‰ Á∂ ÎÒ√±Í ÍzßÍ≈◊ √ß√Ê≈-‹≈Â∆Ú≈Á Á≈ ¡ß ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ Í
¡≈˜≈Á∆ Á∂ Ï≈¡Á Á∆ Ì≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Á≈ ÍzÌ≈Ú Úæ÷∂ ±Í È≈Ò ÚæËÁ≈ «◊¡≈Õ «‹æÊ∂ √Ó≈«‹’
¡Â∂ Ë≈«Ó’ ÷∂Â «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Á∆ Ù’Â∆ ÿ‡∆ ˛, ¿πµÊ∂ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ ÍzÙ≈√È ”Â∂ «¬√ Á∂ ÚæËÁ∂ ‘ج∂ ÍzÌ≈Ú ˘
≈‹È∆«Â◊ª, √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª, ÍzÙ≈√È ¡«Ë’≈∆¡ª ¡Â∂ ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª È∂ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ
«ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ «¬‘ Óßȉ≈ ˛ «’ ÒØ’Âß«Âz’ ¡Â∂ ÍzÂ∆È∆«Ë¡≈ÂÓ’ √ß√Ê≈Úª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∂ Ï≈¡Á ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈
Á≈ Ì≈ «Úæ⁄ ¡ÒØÍ ‘Ø ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ‘Ø ’πfi «ÚÁÚ≈Ȫ Á∆ Ë≈È≈ √∆ «’ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ ÍzßÍ≈◊ ْÂ∆
Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «Ú’≈√ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’∆’È Á∂ Ó≈◊ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ˛ Í ¡√Ò «Úæ⁄
«¬‘ Ó≈È≈Â≈Úª √‘∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ Ó‘æÂÚͱÈ Âæ «¬‘ ˛ «’-Í«‘Ò≈, ’ج∆ Ú∆ √Ó≈«‹’ ÂßÂ
’Á∆ Ú∆ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈Í ȑ∆∫ ‘Ø √’Á≈ ¡Â∂ «¬‘ ÍzÙÈ ’È≈ «’ ’∆ Ì≈ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Á≈ ¡ÒØÍ ‘Ø «‘≈
˛, ¡Ê-˜∆Ø ˛Õ Á±√≈, ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡≈Ëπ«È’∆’È ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ È‘∆∫ Í≈™Á∆
ÏÒ«’ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ Ì±«Ó’≈ ¡Á≈ ’Á∆ ˛Õ √Ê≈È’ ¡Â∂ ≈‹ ÍæË Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‹≈Â∆
√ßÿ ¡Â∂ √ÓπÁ≈«¬ «ÈÓ≈‰ Íz«’«¡≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’È «Úæ⁄ ¿π√ Â∑ª Á∆ ̱«Ó’≈ ¡Á≈ ’Á∂ ‘È, «‹√ Â∑ª
Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ (Pressure Groups)Õ √≈‚∂ ≈‹È∆«Â’ «¬’ ¡‹∆Ï Áπ«⁄æÂ∆ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ‘ÈÕ «¬æÊ∂
«¬’ Í≈√∂ ¿π‘ ‹≈Â∆◊ Ì∂ÁÌ≈Ú «Ó‡≈¿π‰ Á∆ ◊æÒ ’Á∂ ‘È, ¿πµÊ∂ Á±√∂ Í≈√∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú؇ «¬’æ·∂ ’È Á∆
’Ò≈ «Úæ⁄ «ÈÍπøÈÂ≈ ‘≈«√Ò ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ

‹≈Â∆ Á≈ ÍzßÍ≈◊ ¡Ê ¡Â∂ ±Í (Traditional Meaning and Nature of Caste)
‹≈Â∆ ÍzÊ≈ «’√∂ È≈ «’√∂ ±Í «Úæ⁄ √ß√≈ Á∂ ‘ ’ØÈ∂ «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í «¬’ ◊ßÌ∆ √Ó≈«‹’ ’π∆Â∆ Á∂ ±Í
«Úæ⁄ «¬‘ «‘ßÁ± √Ó≈‹ Á∆ ‘∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ ÚÀ√∂ «¬√Ò≈Ó ¡Â∂ «¬√≈¬∆ √Ó≈‹ Ú∆ «¬√ Á∂ ÍzÌ≈Ú ÂØ∫ ¡¤±Â È‘∆∫ «‘
√’∂Õ «¬‘ «¬’ ¡«Â Íz≈⁄∆È «ÚÚ√Ê≈ ‘∆ ˛Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú Í∂Ù∂ Á∂ ¡Ë≈ “Â∂ √Ó≈‹ ˘ ’¬∆ Ú◊ª «Úæ⁄ Úß‚ Á∂‰≈
˛Õ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «¬‘ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ‹≈Â∆ ÍzÊ≈ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ÚÀ«Á’ ’≈Ò «Úæ⁄ ‘ج∆Õ Ïz≈‘Ó‰ Ë≈«Ó’ ¡Â∂
ÚÀ«Á’ ’ßÓª Á≈ √ßÍ≈ÁÈ ’Á∂ √ÈÕ ÷æÂ∆¡ª Á≈ ’ßÓ Á∂Ù Á∆ æ«÷¡≈ ’È≈ ¡Â∂ Ù≈√È ÍzÏßË ’È≈ √∆Õ ÚÀÙ ÷∂Â∆
¡Â∂ Ú≈«‰‹ √ßÌ≈ÒÁ∂ √È ¡Â∂ Ù±Áª Á≈ ‘Ø «ÂßÈ ÚȪ Á∆ ⁄≈’∆ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ √∆Õ Ùπ±-Ùπ± «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ÍzÊ≈ Á∂
ÏßËÈ ’·Ø È‘ƒ √È ¡Â∂ ¿π‘ ‹ÈÓ ”Â∂ È‘∆∫ Í ’Ó ”Â∂ ¡Ë≈« √ÈÕ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ÍzÊ≈ «Úæ⁄ ’·ØÂ≈
¡≈™Á∆ ◊¬∆, ¿π‘ ͱ∆ Â∑ª ‹ÈÓ ”Â∂ ¿πÍÔØ◊∆ √∆, «’™«’ ¿π‘ «Ó‘È Úß‚ Á∂ «√˪ ”Â∂ ¡Ë≈« √∆ ¡Â∂ ¿π√
È∂ ¡≈«Ê’ ÷∂Â «Úæ⁄ «ÈÍπßÈÂ≈ Á∂ Âæ Á≈ √Ó≈Ú∂Ù ’∆Â≈Õ «¬’ ‹≈Â∆ Á≈ Í∂Ù≈ ¿π√∂ ‹≈Â∆ «Úæ⁄ ‘πßÁ≈ √∆Õ Ï∂‡≈ Ï≈Í
ÂØ∫ ¡≈͉≈ ‹æÁ∆-ÍπÙÂ∆ Í∂Ù≈ «√æ÷Á≈ √∆ ¡Â∂ «√Î ¿π√∂ ˘ ¡≈͉∆ ’Ó≈¬∆ Á≈ √≈ËÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡Í‰≈ ÒÀ∫Á≈ √∆Õ
«¬√ ÍzÊ≈ È∂ «¬’ ‹≈Â∆ ¡Â∂ Ï≈Á∆ Á∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ ÚË≈«¬¡≈ ˛Õ «¬’ ‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ «¬’
Á±√∂ ÂØ∫ ÌÒ∆̪ ‹≈‰± ‘πßÁ∂ √È ¡Â∂ «¬’-Á±√∂ Á∂ √πæ÷-Áπæ÷ «Úæ⁄ ’ßÓ ¡≈™Á∂ √ÈÕ
ÍzØ. ÿπ«¬∂ (Ghurye) È∂ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆¡ª ¤∂ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Áæ√∆¡ª ‘È ‹Ø «¬√ Â∑ª ‘È:

(i) Ì≈ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ¡«‹‘∂ √ÓπÁ≈«¬ ‘È «‹È∑ª Á≈ ¡≈͉≈ «Ú’«√ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ ‹ÈÓ ÂØ∫
‘∆ «ÈÙ«⁄ ‘πßÁ∆ ˛Õ
(ii) Ì≈ Á≈ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ ‹≈‰Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹≈Â∆¡ª Á∂ ÍÁ√ØÍ≈È «Úæ⁄ Ïz≈‘Ó‰
√Ì ÂØ∫ ¿πµÍ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
(iii) ‹≈Â∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÷≈È-Í∆‰ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Á∂ ÍzÂ∆ÏßË Òæ◊∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
(iv) ’πfi ‹≈Â∆¡ª «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∂ ’≈ØÏ≈ ˘ ¡≈͉≈ ‹æÁ∆-ÍπÙÂ∆ ¡«Ë’≈ √ÓfiÁ∆¡ª ‘ÈÕ
(v) ‹≈Â∆¡ª Á∆ Í«Ë∆ «Úæ⁄ ‘∆ «Ú¡≈‘’ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹≈Â∆¡ª ’¬∆ ¿πÍ-‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ Íz◊‡
‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿πµÍ-‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «Ú¡≈‘’ ‘æÁª ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 209