Page 221 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡≈«ÁÓ ’≈˘È (Primitive Law)- ’≈˘È ¡√∆∫ ¿πÈ∑ª «ÈÔÓª ˘ ÓßÈÁ∂ ‘È «‹È∑ª Á∂ «Íæ¤∂ √Ó≈‹ ‹ª ≈‹ Á∆ Ù’Â∆
‘πßÁ∆ ˛Õ Íπ«Ò√, ¡Á≈ÒÂ, ‹∂Ò∑, Ú’∆Ò, ‹≈√±√ «ÚÌ≈◊, ‹æ‹ ¡≈«Á ’≈˘È Á∂ Í≈Ò‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘ÈÕ «¬√ ¡Ê
«Úæ⁄ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ’≈˘Èª Á≈ ¡«‘√≈√ ˛Õ ¿πµÊ∂ ª ¡æ÷ Á∂ ÏÁÒ∂ ¡æ÷, ÁßÁ Á∂ ÏÁÒ∂ ÁßÁ, ÷±È Á∂ ÏÁÒ∂
÷±È Á≈ «√˪ Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿πµÊ∂ ¡≈‘ «Ú¡’Â∆ ÷πÁ ‹ª ◊Ø Á∂ «Ú¡’Â∆ ‘∆ ¡Í≈Ë∆ ÂØ∫ ÏÁÒ≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
’≈˘È Á∂ ¿π¶ÿ‰ Á≈ «¬≈Á≈ √∆ ‹ª È‘∆∫, «¬√ ◊æÒ ˘ ¿π‘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈«ÁÓ ’≈˘È Á∆¡ª
«ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂· «Ò÷∆¡ª ‘È :
A. ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÎΩ‹Á≈∆ ¡Â∂ Á∆Ú≈È∆ ’≈˘Èª «Úæ⁄Ø∫ ÎΩ‹Á≈∆ ’≈˘Èª Á≈ ‘∆ «˜¡≈Á≈ Íz⁄ÒÈ ˛Õ
B. ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ’≈˘È Á≈ «Ú√Ê≈ ̱-÷∂Â Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ È≈ ‘Ø ’∂ ÷±È √ÏßË, ◊Ø ¡Â∂ «√Â∂Á≈∆
”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ≈ ˛Õ
C. ¡≈«ÁÓ ¡Â∂ √Ò √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ’≈˘Èª ˘ ¡√∆∫ ‹ÈÓ ¡Â∂ ÈÀ«Â’ «ÈÔÓª ÂØ∫ Í«‘Òª È‘∆∫ ’ √’Á∂∂
D. ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÒØ’ ¡Í≈Ë ¡Â∂ «Ú¡’Â∆◊ ¡Í≈Ë «Úæ⁄ ¡ßÂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
E. ¡≈«ÁÓ ’≈˘È ËÓ, ÈÀ«Â’Â≈ ¡Â∂ ÍzÊ≈ Á≈ «ÓÙ« ±Í ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
F. ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰ ’È≈ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á≈ È‘∆∫ √◊Ø∫ √Ó±«‘’ «˜Ó∂Ú≈∆ ˛Õ
G. ¡≈«ÁÓ ’≈˘È «Úæ⁄ ¡Í≈Ë∆ «¬≈Á∂ ˘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÊ∂ ¡Í≈Ë, ¡Í≈Ë ˛
⁄≈‘∂ ¿π‘ ‹≈‰Ïπæfi ’∂ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ‹ª ¡‰‹≈‰∂ «Úæ⁄Õ
«È¡≈ (Justice)-¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «È¡≈ Á∆ Íë’«¡≈ ÁΩ≈È ◊Ú≈‘, ÍÃÓ≈‰, «¬≈Á≈, Èπ’√≈È Á∆ Í»Â∆,
√˜≈, ¡≈ÂÓ √‘≈«¬Â≈ (Self Help) ¡Â∂ √Ó»«‘’ «˜øÓ∂Ú≈∆ ¡≈«Á √≈«¡ª ”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Í≈Ë
Á∂ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ ◊Ú≈‘ ¡Â∂ ÍÃÓ≈‰ Á≈ Ó‘æÂÚ ˛Õ ◊Ú≈‘ ˘ √‘πø Ú∆ «ÁÚ≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÍÃÓ≈‰ Ò¬∆ ¡Í≈Ë∆ ˘
¡Ω÷∆¡ª ÍÃ∆«÷¡≈Úª ÂØ∫ ◊π˜È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ¡Í≈Ë Á∂ «ÚπæË ‹È‹≈Â∆ ÍÃ∆ÙÁ Á∂ √ÈÓπæ÷ ¡Á≈ÒÂ∆
’≈Ú≈¬∆ Ú∆ ‘øπÁ∆ ˛Õ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ √˜≈ Á∂ ’¬∆ Â∆’∂ ÍÃ⁄æ«Ò ‘È, «‹Ú∂∫ ‹πÓ≈È≈, ‘‹≈È≈, √∆«’
√˜≈, ÓΩ Á∆ √˜≈, ‘æÊ-ÍÀ ’應≈, ◊Ø ‹ª √ÓπÁ≈«¬ ÂØ∫ Ï≈‘ ’æ„ Á∂‰≈ ¡≈«ÁÕ Ôπ◊ª‚≈ «Úæ⁄ ‹∂Ò∑ «ÚÚ√Ê≈ Ú∆
˛Õ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú≈Á∆ ¡Â∂ ÍÃÂ∆Ú≈Á∆ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó √ÓfiΩÂ∂ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Ú∆ ˛Õ
√’≈ (Government)-¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ √≈˘ ‹øÂ-¬∂’ÂøÂ, «ÏÃËÂøÂ ¡Â∂ ¬∆ÙÚ ÂøÂ Á∂÷‰ ˘
«ÓÒ‰◊∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √Ê≈È’ √’≈ª Ú∆ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ◊Ø ‹ª ‹≈Â∆ Í≥⁄≈«¬Â ¡Â∂ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Âª
¡≈™Á∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á≈ Óπ÷∆¡≈ ‘∆ Ù≈√’ Á≈ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘ «È¡≈ ’È ¡Â∂ √˜≈ Á∂‰ Á≈ ’øÓ Ú∆ ’Á≈
˛Õ ¿π√ Á∆ √‘≈«¬Â≈ Ò¬∆ ‹È‹≈Â∆ ÍÃ∆ÙÁ ‘πøÁ∆ ˛Õ ’πfi ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ Óπ÷∆¡ª ÚøÙ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘πøÁ≈ ˛ ª ’πfi
ÒØ’ª ÚæÒØ∫ ¸«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈Õ

‡≈√’ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Á∆ Ì»«Ó’≈ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈˙Õ

ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈
ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ÓÂÁ≈Â≈ ¡≈͉∂ Ó ¡«Ë’≈ Á∂ ÍÃÔØ◊ «Úæ⁄ «’‘Û∂ Âæª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ≈
˛Õ ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «’‘Û∂ Âæ «Ú¡’Â∆ ˘ Ó ¡«Ë’≈
Á≈ ÍÃÔØ◊ ’È Ò¬∆ ÍÃ∂« ¡Â∂ «’‘Û∂ Âæ Ø’Á∂ ‘ÈÕ Á»√∂∂ ÍæË ”Â∂ «¬√ ◊æÒ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’
«’‘Û∂ Âæª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ «Ú¡’Â∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù ¿πÓ∆ÁÚ≈ ¡Â∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄
¡≈͉∂ Ó ¡«Ë’≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª
⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ’«·È≈¬∆¡ª ¡≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª, «¬’ ÷∂Â Á≈ ÓÂÁ≈È
«ÚÚ‘≈, Á»√∂ ÷∂Â Á∂ ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ ÂØ∫ Úæ÷ ‘πøÁ≈ ˛, «¬√∂ Ò¬∆ «’√∂ «¬’ ÷∂Â Á∂ ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈ Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ «¬√ √ÏøË «Úæ⁄ «’√∂ ÍÃ’≈ Á≈ √Ë≈‰ ‘æÒ ’愉≈ √øÌÚ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ Á»√≈, Ì≈ Ú◊∂ ÓπÙ«’Òª Ú≈Ò∂ Á∂Ù

214 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY