Page 220 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñE: ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ “‹≈” Á∆ ̱«Ó’≈ Á≈ ¿πÒ∂÷ ‘∂· «Ò÷∂ «√Ò∂÷ª «Úæ⁄ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ È؇
(A) ÎÀ√Ò≈ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ ‹≈ Á∆ ÍzÌ≈«Ú’ ̱«Ó’≈- Ì≈ «Úæ⁄ ‹≈ª √ß◊·Â ‘Ø ’∂ ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ÍzÙ≈√«È’ ÎÀ√Ò≈
Íz«’«¡≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ¡Èπ√±«⁄ ‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ ‹È‹≈Â∆¡ª
Á∂ Ò¬∆ ≈÷Úª’È Á∂ ‘æÒ æ÷ ◊¬∂ ‘È, «‹È∑ª Á∂ ’≈È «¬‘ ‹≈ª √ß◊«·Â ‘Ø ’∂ √’≈ ”Â∂ ÁÏ≈¡ Í≈™Á∆¡ª
‘È «’ «¬È∑ª √π«ÚË≈Úª ˘ ¡Â∂ «˜¡≈Á≈ √≈Òª Á∂ Ò¬∆ ÚË≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ ‘Ø ‹≈ª ⁄≈‘πßÁ∆¡ª ‘È «’ ≈÷Úª’È
÷ÂÓ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ‹ª «¬√ Á≈ ¡Ë≈ √Ó≈«‹’ ¡≈«Ê’ √«ÊÂ∆ ‘ØÚ∂ ‹ª ¿πÈ∑ª ˘ Ú∆ ≈÷Ú∆∫ √±⁄∆ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈
‹≈Ú∂ ª «’ ¿π‘ «¬√ Á∂ Ò≈Ì ÂØ∫ Úªfi∂ È≈ «‘ ‹≈‰Õ
(B) ≈‹È∆«Â’ ÁÒª «Úæ⁄ ‹≈Â∆◊ ¡Ë≈ ”Â∂ ÎÀ√Ò∂- Ì≈ «Úæ⁄ √≈∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¡≈͉∂ ¿πÓ∆ÁÚ≈ª Á∆ ⁄؉
’Á∂ √Ó∂∫ ‹≈Â∆◊ ¡Ë≈ ”Â∂ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‘∂’ ÁÒ «’√∂ Ú∆ ⁄؉ ÷∂Â «Úæ⁄ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ÓÈØÈ∆ ’Á∂ √Ó∂∫
‹≈Â∆◊ «‘√≈Ï Á≈ ˜± «ÚÙÒ∂Ù‰ ’Á∂ ‘ÈÕ
(C) ‹≈Â∆◊ ¡Ë≈ ”Â∂ ÓÂÁ≈È «ÚÚ‘≈- Ì≈ «Úæ⁄ ⁄؉ ¡«Ì¡≈È «Úæ⁄ ‹≈Â∆Ú≈Á ˘ √≈ËÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄
¡Í‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÓ∆ÁÚ≈ «‹√ «ÈÚ≈⁄È ÷∂Â «Úæ⁄ ÒÛ «‘≈ ˛ ¿π√ «ÈÚ≈⁄È ÷∂Â «Úæ⁄ ‹≈Â∆Ú≈Á
Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ «√Î ¿π’√≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª «’ √Ïß«Ë ¿πÓ∆ÁÚ≈ Á∆ ‹≈Â∆ Á∂ ÓÂÁ≈«Â¡ª Á≈ ͱÈ √ÓÊÈ
Íz≈Í ‘Ø √’∂Õ
(D) ÓßÂ∆ Óß‚Òª Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ ‹≈Â∆◊ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈-≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ‹≈ Á≈ «√˪ «¬ßÈ≈ ◊«‘≈
Ë√ «◊¡≈ ˛ «’ ≈‹ª Á∂ ÓßÂ∆ Óß‚Òª «Úæ⁄ ‘∂’ Óπæ÷ ‹≈ Á≈ ÓßÂ∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ «√˪ ÍzªÂª Á∆
≈‹Ë≈È∆¡ª È≈Ò Í∂∫‚± Íø⁄≈«¬Âª Âæ’ ÓȘ± ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ
(E) ‹≈Â∆◊ ÁÏ≈¡ √Ó±‘-Ó∂¡ Á∂ ¡Èπ√≈, ““‹≈Â∆ √ß◊·È ≈‹È∆«Â’ Ó‘æÂÚ Á∂ ÁÏ≈¡ Á∂ ±Í ÍzÚz ‘ج∂ ‘ÈÕ””
‹≈Â∆◊ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡≈͉∂ «È«‘ ÓÂÒϪ ¡Â∂ «‘æª Á∆ ͱÂ∆ Á∂ Ò¬∆ È∆Â∆ «ÈÓ≈Â≈Úª ˘ ÍzÌ≈«Ú ’È
Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘ÈÕ
(F) ‹≈Â∆ ¡Â∂ ÍzÙ≈√È-ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ Ò¬∆ ‹≈Â∆◊ ≈÷Úª’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Íz⁄«Òæ ˛Õ
’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ª Á∆¡ª √’≈∆¡ª ÈΩ’∆¡ª ¡Â∂ Âæ’∆¡ª Á∂ Ò¬∆ ‹≈Â∆◊ ≈÷Úª’È Á≈ ÍzÏøË ˛Õ ÓÀ‚∆’Ò
¡Â∂ «¬ß‹∆È∆¡«ß◊ ’≈Ò‹ª «Úæ⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∆ ÌÂ∆ √ÏßË∆ ≈÷Úª’È Á∂ ÍzÏßË ÓΩ‹±Á ‘ÈÕ ¡«‹‘≈ Ú∆ Óß«È¡≈
‹ªÁ≈ ˛ «’ Ì≈ «Úæ⁄ √Ê≈È’ ÍæË Á∂ ÍzÙ≈√«È’ ¡«Ë’≈∆ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ∫Á∂ √Ó∂∫ ‹ª ÎÀ√«Ò¡ª Á∂ «’«¡≈ÈÚÔÈ «Úæ⁄
ÍzË≈È ¡Â∂ ÍzÂ∆Ù·Â ‹ª √ß◊«·Â ‹≈Â∆¡ª Á∂ È∂Â≈Úª È≈Ò ÍzÌ≈«Ú ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
(G) ≈‹ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‹≈Â∆-Ó≈¬∆’Ò Ïz∂⁄ Á∂ ¡Èπ√≈, ¡«÷Ò Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ≈‹ ÍæË Á∆ ≈‹È∆Â∆
”Â∂ ‹≈Â∆Ú≈Á Á≈ ÍzÌ≈Ú «˜¡≈Á≈ ˛, ‹Á «’ «’√∂ Ú∆ ≈‹ Á∆ ≈‹È∆Â∆ ‹≈Â∆◊ ÍzÌ≈Úª ÂØ∫ ¡¤±Â∆ È‘∆∫ ‘∆ ˛
ÂÁ «’ «Ï‘≈, ’∂ÚÒ, Â≈«ÓÒÈ≈‚±, ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù, Ó‘ª≈Ù‡, ‘«¡≈‰≈, ≈‹√Ê≈È ¡Â∂ Ó‘≈≈Ù‡ ≈‹ª Á∆
≈‹È∆Â∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Âª «ÏȪ ‹≈Â∆◊ Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∂ ’ ‘∆ È‘∆∫ √’Á∂Õ «Ï‘≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ≈‹Í±Â,
Ïz≈‘Ó‰, ’≈Ô√Ê ¡Â∂ ̱Ó∆‘≈ Óπæ÷ ÍzÂ∆√ÍzÁ≈ ‹≈Â∆¡ª ‘ÈÕ ’∂Ò «Úß⁄ √≈ÓÚ≈Á∆¡ª Á∆ √ÎÒÂ≈ Á≈ ≈‹ «¬‘∆
˛ «’ ¿πÈ∑ª “«¬‹Ú≈‘≈” ‹≈ ˘ ¡≈͉∂ «Íæ¤∂ √ß◊«·Â ’ «Ò¡≈Õ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù Á∆ ≈‹È∆Â∆ ’≈Ó√≈ ¡Â∂ ∂‚∆
‹≈Â∆¡ª Á∂ √ßÿÙ Á∆ ’‘≈‰∆ ˛Õ Ó‘≈≈Ù‡ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ Ó≈·≈, Ïz≈‘Ó‰ª ¡Â∂ Ó≈‘ª «Úæ⁄ ÍzÂ∆√ÍzÁ≈
‘∆ ˛Õ ◊π‹≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÁØ ‘∆ ‹≈Â∆¡ª ÍzÌ≈Ú∆ ‘È-Í≈‡∆Ë≈ ¡Â∂ ’ÙæÂ∆Õ ’∂Ò Á∆ ≈‹È∆Â∆
¡≈͉∂ «ÂßÈ √ÓπÁ≈«¬¡ª Á∂ «¬Á-«◊Ë ÿπßÓÁ∆¡ª ‘∆¡ª ‘È-«‘ßÁ», «¥Ù⁄∆¡È ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈ÈÕ ≈‹√Ê≈È «Úæ⁄
‹≈‡-≈‹Í±Â ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÍzÂ∆ÁøÁ∆ ‘∂ ‘ÈÕ
√Ò ¡Â∂ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ (Political System in Simple and Primitive
Societies)
≈‹ (State)-¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ≈‹ √ß◊·È Á∂ «ÚÒæ÷‰ ±Í Á∂÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ’πfi ‹È‹≈Â∆ √Ó≈‹ ¡«‹‘∂
‘πßÁ∂ ‘È «‹æÊ∂ ≈‹ Á≈ √ß◊·È Í«Ú≈ ‹ª ◊z«‘√Ê∆ Á∆ Â∑ª ‘∆ ˛Õ ¡Î∆’≈ Á≈ √Ú≈‹∆ ≈‹ «¬√ Â∑ª Á≈ ‘ÀÕ Á±√∂
Í≈√∂ ¡«‹‘∆¡ª ‹È‹≈Â∆¡ª Ú∆ ‘È «‹√ «Úæ⁄ √À«È’ Â∑ª Á≈ √ß◊·È Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Î∆’≈ Á∆ ¡ÙªÂ
‹È‹≈Â∆ «¬√ Á≈ √∂ÃÙ· ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ ’πfi ‹È‹≈Â∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª ‘È, «‹æÊ∂ Ë≈«Ó’ √ß◊·È ≈‹ Á≈ ’ßÓ ’Á∂
‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ≈‹ª «Úæ⁄ Í≈«ÒÈ∂Ù∆¡≈ ¡Â∂ ⁄∂Ȭ∆ «¬ß‚∆¡È Á∂ ≈‹ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ¡ß «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ≈‹ Ú∆ ‘È ‹Ø
Íæ¤Ó∆ Ô±Í Á∆ Â∑ª «Ú’«√ ‘È «‹È∑ª ˘ ≈Ù‡∆ ≈‹ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 213