Page 133 - DPOL202_COMPARATIVE_POLITICS_AND_GOVERNMENT_PUNJABI

s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
BØN fJj ;gPN eo fdZsk frnk j? fJj d' fsjkJh pj[ws ;zP'XB T[s/ ws d'D tkb/ wA?poK dk j'Dk ukjhdk j?
Bk fe ;ko/ w?ApoK dk. d{ik nwoheh ;zx dh x~N s'A x~N d'–fsjkJh okiK dh ftXkB ;GktK eKro; B{z ;zP'XB
dh p/Bsh eoD. nfijh p/Bsh d/ cb;to{g eKro; ;zftxkB ftu ;zP'XB eoB d/ bJh fJe ;zw/bB
(Convention) nkwzfsqs eodh j? ns/ fJ; ;zw/bB d[nkok ;zP'XB gq;skfts ehsk ik ;edk j?.

(y) nB[;woEB (
(y) nB[;woEB (Retification)L )L)L )L ;zP'XB Bz{ gqGkfts j'D d/ bJh T[;dk nB[;woEB io{oh j?. gq;skfts
(y) nB[;woEB (
(y) nB[;woEB ( )L
(y) nB[;woEB (
;zP'XB dh ;zg[PNh d/ bJh th d' sohe/ ngDkJ/ ik ;ed/ jB. (i) ;zx d/ fszB–u"EkJh okiK d/ ftXkBwzvb
T[;d/ g[PNh eo d/D, iK (ii) fJ; ezw d/ bJh okiK ftu nkwzfsqs ehs/ rJ/ ;zw/bBK ftu fszB^u"EkJh okiK
d/ ;zw/BBK d[nkok ;zzP'XB dh g[PNh ehsh ikt/. ;zP'XB dh g[PNh d/ bJh T[g:[es d' ftXhnK ftu'A fejVh
ftXh gq:'r ftu fbnkJh ikt/ fJ;dk fBoDk eKro; eodh j?.
fBo'X ^
fBo'X ^
fBo'X ^ fJj gqfeqnktK wfonkfds th jB. ;zftXkB ftu f;oc fJe wfonkdk B{z ;gPN s"o s/ fbfynk
fBo'X ^
fBo'X ^
frnk j? e'Jh th oki fpBk ;fjwsh d/ ;hB/N ftu wskfXeko dh ;wkB sk s'A tzfus BjhA ehsk ikJ/rk.
dk; tgko (Slave Trade) T[s/ th nbgekbhB fBo'X (restriction) ;h. nmkoQt/A ;zP'XB d/ ;w/A T[BQK
ftfPnK dk th ;zP'XB–Pesh s'A pkjo oyD dh e'fPP ehsh rJh i' ;zftXkB ftu nBsfBofjs
(Germane) BjhA jB gozs{ fJj e'fPP n;cb ojh.
;zftXkB–gqfeqnk dk ekoio{g –
;zftXkB–gqfeqnk dk ekoio{g –
;zftXkB–gqfeqnk dk ekoio{g – Gkt/A gq;sktBk ns/ nB[;woEE dh d' ftXhnK ;zftXkB ftu
;zftXkB–gqfeqnk dk ekoio{g –
;zftXkB–gqfeqnk dk ekoio{g –
ftnt;fEs jB, ni/ se ;zP'XB ;ko/ gq;skt eKro; d/ d't/A ;dBK d/ d'–fsjkJh pj[ws d[nkok gk; j'J/
jB ns/ f;oc fJ~eht/A ;zP'XB Bz{ S~v e/ ;ko/ gq;skt oki dh ftXkfJek ;GktK d[nkok nB[;wofEs j'J/ jB
gozs{ fJ;dk noE fJj BjhA fe eBt?APB dh gqfeqnk d/ bJh edh isBh jh BjhA ehsk. eJh tko d'–fsjkJh
okiK s'A eBt?APB p[bkT[D dh p/Bsh ehsh j?, gozs{ eKro; ;dk fJ;d/ fto[ZX ojh j?. ;zw/bB d/ ;Zd/ Bkb
vo j? fe fJe tko ;zw/bB j'D T[s/ fJj wBwkB/ sohe/ Bkb gq;skt gk; eodk ubk ikJ/rk, fJZE/ se fe ;zftXkB
dk fJedw BtK o[g j' ikJ/rk. nB[;woEB d/ ;zpzX ftu ftXkfJek ;GktK Bkb ;zw/bB dk T[g:'r ehsk
ikJ/ – fJ;dk fBPu/ eKr;; jh eo/rh. gfjbk sohek xZN youhbk j?, Gkt/A ;zw/bB s'A s[ozs ns/ fInkdk
gqshfBXh–w{bB Bshik fwb/rk. eKro; nB[;woEB dk ;w/A fBoXkfos eo ;edh j?, fit/A nmkoQt/, thjt/A ns/
fJ~eht/A ;zP'XB d bJh ;~s ;kb dk ;wK fBPfus ehsk frnk ;h. pj[s/ ;zP'XBK dk sK ni/ se nB[;woEB
/
jh BjhA j' ;e/, nB/e dk nB[;woEB eJh ;kbK d/ pknd g{ok j'fJnk ns/ nB/e ;zP'XB fiBQK B{z nB;woED
d/ bJh g~uh ;kbK gfjbK gq;skfts ehsk frnk ;h ni/ se ihts j?. nzs ftu fJe j'o T[b/yBh rZb fJj
j? fe ;zP'XB dk gq;skt fJe ftX/ne BjhA j?. ;' T[;Bz{ okPNogsh dh ;ftfeqsh (Attent) dh io{os BjhA ns/
Bk T[; T[s/ fBP/Xkfeko (Veto) dk jh T[j gq:'r eo ;edk j?.

nkb'uBktK (
nkb'uBktK (
Inkdk j'bh ns/ w[Pfeb L
nkb'uBktK ( Inkdk j'bh ns/ w[Pfeb L nw/foek ftu ;zzP'XB dh gqfeqnk dh eJh ftdtkBK
Inkdk j'bh ns/ w[Pfeb L
nkb'uBktK (Criticism)) )) ) (i) fInkdk j'bh ns/ w[Pfeb LInkdk j'bh ns/ w[Pfeb L
nkb'uBktK (
B/ ;ys nkb'uBk ehsh j?. uhc i;fN; wkoPb B/ fJ; B{z ‘;E{b ns/ ePNekoD’ (Unwieldy and
Cumbrous) fejk j?. w[Zy s"o s/ uko o{g ftu fJ;d/ ftg~y u soe fdZs/ iKd/ jB. gfjbh nkb'uBk fJj
j? fe ;zP'XB dh fJj j'bh ns/ efmB (Slow and difficult) gqfeqnk j?. fJ;dh efmBsk dk gqw[Zy ekoD 3$3
eKro; w?ApoK dh gq;EkgBk ns/ 2$4 okiK d[nkok nB[;woEB dh io{os j?. fJ;/ ekoB jo/e ;zP'XB ftu ;kbK
br iKd/ jB ns/ nB/e ;zP'XB sK io{oh w?ApoK dk nB[;woEB Bk fwbD ekoD jh ni/ se gJ/ j'J/ jB. fJ;
;dh d/ nkozG ftu sK b'eK Bz{ fJj ftPtkP j' frnk fe j[D n~r/ ;zP'XB BjhA j' ;ed/ jB, gozs{ ;~s ;kbK
(1913^20) d/ nzso uko ns/ fJe ;kb (1932) ftu sK eJh wj~stg{oB ;zP'XBK B/ fJ; ftPtk; B{z rbs ;kps
eo fdZsk. ;' ;zP'XB–;zpzXh fJ; nkb'uBk dh fInkdk fyZuk–skBh mhe BjhA j?.
) fInkdk ;"yh L
) fInkdk ;"yh L
) fInkdk ;"yh L
) fInkdk ;"yh L
( ( ( ( (ii) fInkdk ;"yh L e[M nb'ueK dk fJj efjDk j? fe ;zP'XB dh fJj gqfeqnk pj[s ;"yh (Too Easy)
j?fwbNB
j? ns/ fJ;/ gq;zr ftu j?fwbNBj?fwbNB
j?fwbNB
j?fwbNB B/ ‘c/v/ofb;N’ ftu fbfynk ;h fe ;zP'XB dh ;obsk dk Bshik j'J/
rk, ;zftXkfBe n;fEosk. 18t/A ;zP'XB B{z fizBh s/ih Bkb oki dh ftXkfJek ;GktK B/ nB[;wofEs ehsk,
fJ; nb'uBk ftu b'eK dk ftPtk; ns/ fdqV j' frnk. gozs{ fJ; XkoDk Bz{ Gkoh XZek sd bZfrnk id
fe T[; dh ;obsk s'A ftXkfJek ;GktK B/ 18t/A ;zP'XB Bz{ o~d eo fdZsk. j'bh–j'bh fJj fPekfJs ysw
j' rJh feT[Afe fInkdkso ;zP'XBK Bz{ nB[;woEB BjhA fwb gkfJnk. n~i sK fJj nb'uBk ;[DB ftu th
BjhA nkT[Adh.

128 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY