Page 252 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: «√æ«÷¡≈ «ÚÚ√Ê≈

ÍÃË≈È◊∆ ÍÁ Ò¬∆ ≈÷Úª’È- ≈÷Úª’È Á∆ ¿πÍØ’Â √≈∆ «ÚÚ√Ê≈ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ÍÃË≈È◊∆ ÍÁ ”Â∂ Ú∆ È؇
Ò≈◊» ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ ¡Èπ√»«⁄ ‹≈Â∆¡ª, ¡Èπ√»«⁄ ‹È‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø Íæ¤Û∂ Ú◊ª Ò¬∆ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Âª Á∂
ÍÃË≈È Á∂ ¡‘πÁ∂ ™È∆ √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ √πæ«÷¡Â ‘؉◊∂ ‹Ø ¡ÈπÍ≈ √≈∂ ≈‹ Á∆ ‹È√ø«÷¡≈ «Úæ⁄ «¬È∑ª Ú◊ª Á≈ ˛Õ
ÍÃÂ∆ÏøÁ «¬‘ ˛ «’ Íæ¤Û∂ Ú◊ª Ò¬∆ ≈÷Úª’È ÍÃË≈È Á∂ ¡‘π«Á¡ª Á∆ ’πæÒ √ø«÷¡≈ Á∂ BG ÍÃÂ∆Ù ÂØ∫ ÚË∂∂ È‘ƒ
‘ØÚ∂◊≈Õ ÍÃË≈È Á∂ ¡‘π«Á¡ª Á∆ ’πæÒ √ø«÷¡≈ Á∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «¬’ «Â‘≈¬∆ ¡‘πÁ∂ Ó«‘Ò≈Úª Ò¬∆ √πæ«÷¡Â ‘ÈÕ «¬√
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬‘ Ú∆ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’ ¡Èπ√»«⁄ ‹≈Â∆¡ª, ¡Èπ√»«⁄ ‹È‹≈Â∆¡ª, ‘Ø Íæ¤Û∂ Ú◊ª Á∂ «Ú¡’Â∆¡ª
¡Â∂ Ó«‘Ò≈Úª ˘ “◊À-√πæ«÷¡Â” (Unreserved) √Ê≈Ȫ ÂØ∫ ⁄؉ ÒÛÈ ÂØ∫ È‘ƒ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
ÍÁ≈«Ë’≈∆- ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á≈ «¬’ ÍÃË≈È ¡Â∂ «¬’ ¿πµÍ ÍÃË≈È ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ¥ÓÚ≈ «¬√ Á∂ ÍÃË≈È ¡Â∂ ¿πµÍ ÍÃË≈È
‘؉◊∂Õ ÍÃË≈È ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á≈ √Ì ÂØ∫ Ó‘æÂÚÍ»È «Ú¡’Â∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∆¡ª ÏÀ·’ª ÏπÒ≈¿π‰,
ÏÀ·’ «Úæ⁄ ’∆Â∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ ’ø‡ØÒ æ÷‰ ¡Â∂ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ÍÃ√Â≈Úª ˘ «’«¡≈Ù∆Ò ’È Á≈
’øÓ ¿π√∂ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÍÃË≈È Á∆ ◊À-‘≈˜∆ «Úæ⁄ «¬‘ ’øÓ ¿πµÍ ÍÃË≈È ’Á≈ ˛Õ
‘∂’ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â «Úæ⁄ “Í≥⁄≈«¬Â √∂Ú≈” ¡Â∂ ’πfi ‘Ø ’Ó⁄≈∆ Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í≥⁄≈«¬Â √∂Ú’ ‘≈¬∆ √’»Ò ¡Â∂ ‘Ø
’Ó⁄≈∆ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «Ó‚Ò ÍÃ∆«÷¡≈ Í≈√ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
ÍÃË≈È, ¿πµÍ ÍÃË≈È ¡Â∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ ÌæÂ∂- ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á≈ ÍÃË≈È ¡Â∂ ¿πµÍ ÍÃË≈È ¡«‹‘∂ ÌæÂ∂, «‹Ú∂∫ È∆Ô ’∆Â≈
‹≈Ú∂ ÍÃ≈Í ’∂◊≈Õ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ‘Ø ÓÀ∫Ï Ú∆, ¡«‹‘∂ Ìæ«Â¡ª ˘ «‹Ú∂∫ È∆Ô ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, ÍÃ≈Í ’È◊∂Õ
’≈‹’≈Ò- ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â ¡Â∂ √≈∆¡ª Í≥⁄≈«¬Â∆ ≈‹ √ø√Ê≈Úª Á≈ ’≈‹’≈Ò Í≥‹ √≈Ò ˛Õ ¿π√ √Ó∂∫ Ò≈◊» «’√∂
«ÚË∆ Á∂ ¡Ë∆È «¬√ Á∂ Ï≈¡Á ”⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á≈ «Úÿ‡È ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «’√∂ Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ◊·È Ò¬∆ ⁄؉
(’) Í≥‹ √≈Ò Á≈ √Óª ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡Â∂ (÷) «Úÿ‡È Á∆ «ÓÂ∆ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘∆È∂ Á≈ √Óª ÷ÂÓ ‘؉ Á∂ Ï≈¡Á ’Ú≈ Ò¬∂
‹≈‰◊∂Õ
ÍÃË≈È Á∂ ¡‘πÁ∂ Á≈ √Óª, ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ’≈‹’≈Ò Á∂ È≈Ò ÷ÂÓ ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ÍÃË≈È ‹ª ¿πµÍ
ÍÃË≈È ˘ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∆ ÏÀ·’ «Úæ⁄ ‘≈˜ ¡Â∂ ÓÂÁ≈È «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ ÁØ «Â‘≈¬∆ Ï‘πÓ È≈Ò
‘‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ Í «¬√ Â∑ª Á∆ ’≈Ú≈¬∆ Ò¬∆ AE «ÁÈ Í«‘Òª ÈØ«‡√ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ˜»∆ ˛Õ ÷≈Ò∆ ‘Ø
‹≈‰ ”Â∂ ÍÃË≈È ‹ª ¿πµÍ ÍÃË≈È Á≈ ¡‘πÁ≈ ⁄؉ª È≈Ò Ì «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ’øÓ- “¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù Í≥⁄≈«¬Â «ÚË∆ ¡Ë∆«ÈÔÓ AIID” Á∂ ¡Ë∆È ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â Á∂ ’≈‹ ÷∂Â
˘ Ï‘π ÚÍ≈ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡«‹‘∆¡ª Ùª ¡Ë∆È «‘øÁ∂ ‘ج∂ «‹Ú∂∫ √’≈ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «ÈÙ«⁄ ’∂,
‘∂’ ◊Ã≈Ó Í≥⁄≈«¬Â ‘∂· «Ò÷∂ ’øÓª Á≈ √øÍ≈ÁÈ ’∂◊∆:
A. ÷∂Â∆ ¡Â∂ ÷∂Â∆ «Ú√Ê≈- ÷∂Â∆ ¡Â∂ Ï≈◊Ï≈È∆ Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ ¿πµÈÂ∆, Ïø‹ Ì»Ó∆, ÍÙ»¡ª Á≈ ⁄≈≈, Ì»Ó∆ Á≈
«Ú’≈√ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡øË∆«¥Â ¡øË∆◊둉 ¡Â∂ ÍÃÔØ◊ Á∆ Ø’Ê≈Ó ’È≈Õ B. Ì»Ó∆ «Ú’≈√, Ì»Ó∆ √πË≈ Á≈ ’øÓ
’È≈, ⁄æ’ÏøÁ∆ ¡Â∂ Ì»Ó∆ √πæ«÷¡≈-Ì»Ó∆ «Ú’≈√, Ì»Ó∆ √πË≈ ¡Â∂ Ì»Ó∆ √πæ«÷¡≈ «Úæ⁄ √’≈ ¡Â∂ ‘Ø ¬∂‹ø√∆¡ª Á∆
√‘≈«¬Â≈ ’È≈, Ì»Ó∆ ⁄æ’ÏøÁ∆ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È≈Õ C. Òÿ» «√ø⁄≈¬∆ ¡Â∂ ‹Ò «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «Ú’≈√- Òÿ» «√ø⁄≈¬∆
ÍÃ∆ÔØ‹È≈Úª È≈Ò ‹Ò Úø‚ «Úæ⁄ ÍÃÏøË ¡Â∂ √‘≈«¬Â≈ ’È≈ Òÿ» «√ø⁄≈¬∆ ÍÃ∆ÔØ‹È≈Úª Á∂ «ÈÓ≈‰, ÓπøÓ ¡Â∂
æ«÷¡≈ Â∂ «√ø⁄≈¬∆ Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈Ò Í≈‰∆ Á∆ Í»Â∆ Á≈ Ú∆«ÈÔÓÈÕ D. ÍÙ» Í≈Ò‰, ÁπæË ¿πÁÔØ◊, ’π’π‡ Í≈Ò‰ Á∆
¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ ÍÙ»¡ª Á∆¡ª È√Òª Á≈ √πË≈ ’È≈Õ E. «Í≥‚ª «Úæ⁄ Ó Â√Ô Í≈Ò‰ Á≈ «Ú’≈√Õ F. √Ó≈«‹’ ¡Â∂
÷∂Â∆ Ú≈«È’∆, ∂ÙÓ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ ¿πµÈÂ∆, Áæ÷ ¡Â∂ Áæ÷ª Á∆ æ«÷¡≈Õ G. Òÿ» Ú‰ ¿πÂÍ≈Áª
Á∆ ¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ «Ú’≈√Õ H. Òÿ» ¿πÁÔØ◊ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È≈, √Ê≈È’ ÚÍ≈ Á∆ ¿πµÈÂ∆Õ I. ’π«‡
¡Â∂ Í∂∫‚» ¿πÁÔØ◊ª Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È≈Õ A@. Í∂∫‚» «‘‰-√«‘‰ Á∂ ÍÃØ◊≈Óª Á≈ «’«¡≈Ù∆Ò ‘؉≈Õ
AA. √≈Î Í≈‰∆ ¡Â∂ ‘Ø ’øÓª Ò¬∆ Í≈‰∆ ÍÃÏøË Ò¬∆ √Ú‹È’ ÷»‘ª, ÂÒ≈Ϫ ¡Â∂ ÍØ÷ª Á≈ «ÈÓ≈‰, ÓπøÓ ¡Â∂
æ«÷¡≈Õ AB. Ï≈Ò‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ⁄≈≈ Ì»Ó∆ È≈Ò √Ïø«Ë ÿ≈‘ ¡Â∂ ÍΩ«Á¡ª Á≈ «Ú’≈√Õ AC. ◊Ã≈Ó Á∆¡ª
√Û’ª, ÍπÒ∆¡ª, ÍπÒª, «’ÙÂ∆¡ª ¡Â∂ ‹Ò Ó≈◊ª Á≈ «ÈÓ≈‰, æ«÷¡≈ ¡Â∂ √Ú‹È’ √Ê≈Ȫ ÂØ∫ ¡«Â’Ó‰
‘‡≈¿π‰≈Õ AD. √Ú‹È’ Ó≈◊ª ¡Â∂ ‘Ø √Ê≈Ȫ ”Â∂ ΩÙÈ∆ ¿πÍÒæÏË ’Ú≈¿π‰≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ æ«÷¡≈ ’È≈Õ AE.
◊À-Í≈√«ÍÃ’ ¿»‹≈ √ت Á∂ ÍÃØ◊≈Óª Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ æ«÷¡≈Õ AF. ◊∆Ï∆ Á» ’È Á∂ ÍÃØ◊≈Óª Á∆ ¿πµÈÂ∆
¡Â∂ ’≈‹Ù∆Ò Ï‰≈¿π‰≈Õ AG. «√æ«÷¡≈ √ÏøË∆ √Ú‹È’ ⁄∂ÂÈ≈ ÍÀÁ≈ ’È≈, Ùπ»¡≈Â∆ ¡Â∂ Ó≈Ë«Ó’ «Ú«Á¡≈Ò≈
Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’È≈Õ AH. ÍÃØÛ ¡Â∂ ¡‰¿πÍ⁄≈«’ «√æ«÷¡≈ Á∆ ¿πµÈÂ∆Õ AI. Í∂∫‚» ’Ò≈ Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ «ÙÒÍ’≈ª

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 245