Page 286 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñG: ËÓ

ËÓ «ÈÍæ÷ Á∂ ¿πÍØ’Â ÁØ Íæ÷ª Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ÁØ ‘Ø Íæ÷ª Á≈ «Ú’≈√ ¡≈Ëπ«È’ √Ó∂∫ «Úæ⁄ AEÚ∆∫ ¡Â∂ AFÚ∆∫ √Á∆ È؇
«Úæ⁄ Íæ¤Ó∆ Ô±Í «Úæ⁄ “ÍπÈ‹≈◊‰ ¡Â∂ √πË≈” (Renaissance and Reformation) ¡Â∂ AHÚ∆∫ ¡Â∂ AIÚ∆∫
√Á∆ «Úæ⁄ ¿πÁÔØ«◊’ ¥ªÂ∆ (Industrial Revolution) Á∂ ’≈È ‘Ø«¬¡≈Õ ÍπÈ‹≈◊‰ È∂ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ Â∆√∂
Í«‘Ò± ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆ «ÁzÙ‡∆’؉ (Humanistic Outlook) ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈, «‹√ «Úæ⁄ ÍÃÒØ’ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬√ ÒØ’ ˘
Â∆√∂ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈Õ ¿πÁÔØ«◊’ ¥ªÂ∆ È∂ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ «¬’ ‘Ø Í«‘Ò± «Ú«◊¡≈È ¡Â∂ ¿πÁÔØ«◊’
(Science and Technology) Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ ‘æÒ ’È «Úæ⁄ ÍzÔØ◊ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ «¬√ È≈Ò
Úæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª ÓÙ∆Ȫ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ÍÙ± Ù’Â∆ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿»‹≈ Á∂ ‘Ø √ت ˘ ’ßÓ
«Úæ⁄ «Ò¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ¿πÂÍ≈ÁÈ ˘ ÏÛ∑≈Ú∂ «Úæ⁄ ’≈Î∆ ÔØ◊Á≈È «Ó«Ò¡≈Õ
«¬√ B@Ú∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬’ Ï‘π ӑæÂÚͱÈ Í«ÚÂÈ «¬‘ ¡≈ «‘≈ ˛ «’ «¬’ “Í«ÚæÂ
√Ó≈‹” (Sacred Society) È≈Ò ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¬’ “ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹” (Secular Society) «Úæ⁄ ÏÁÒÁ≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «¬’ ÍzßÍ≈Ú≈Á∆ ÷∂Â∆ ÍzË≈È √Ó≈‹ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÏÁÒÁ≈ ˛
ª ¿π√ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Í«ÚæÂ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ÏÁÒ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘∆∫
«’ «˜¡≈Á≈Â Ì≈ Ú≈√∆ Ë≈«Ó’ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ Á∂ Ï≈Ú‹±Á Ú∆ ¡≈͉∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ ’≈Î∆ Ë≈«Ó’ ‘ÈÕ
‹Á ’Á∂ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÂ≈ ¡Â∂ ’πfi ÒØ’ª Á∆ Ë≈«Ó’ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ ¡Â∂
¡ß◊∂˜∆ Á∆ “Îπæ‡ Í≈˙ ¡Â∂ ≈‹ ’Ø” Á∆ È∆Â∆ Á∂ ’≈È ‘∆ Á∂Ù Á∆ Úß‚ ‘ج∆ ¡Â∂ «¬’ «¬√Ò≈Ó∆ ≈‹ Á∂ ±Í «Úæ⁄
Í≈«’√Â≈È Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ «Î Ú∆ «¬‘ √‘∆ ˛ «’ «˜¡≈Á≈Â Ì≈ Ú≈√∆¡ª «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈
Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ √Á∆ «Úæ⁄ ’¬∆ «ÚÁÚ≈Ȫ, √Ó≈‹ √πË≈’ª ¡Â∂ ≈‹ È∂Â≈Úª È∂ «¬‘ √ÍæÙ‡ ÂΩ ”Â∂ Ó«‘√±√
’∆Â≈ «’ Úæ÷-Úæ÷ ËÓ≈ Ú≈Ò∂ Á∂Ù Ì≈ «Úæ⁄ “ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈” (Secularism) ‘∆ √Ó≈‹ Á≈ «¬’ «ÁzÛ ¡Ë≈ ‘Ø
√’Á≈ ˛Õ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈‹ ˘ √ß◊«·Â ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¡≈Ëπ«È’∆’È (Modernization) Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄
¡æ◊∂ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ Íz◊Â∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ ‹∆ÚÈ Á≈ «¬’ „ß◊ ˛, √ß√≈ ÍzÂ∆
«¬’ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆’؉ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ÍÃÒØ’ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬√ ÒØ’ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ì≈Â∆
√Ó≈‹ Á∂ ¡≈Ëπ«È’ ¡Ë≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ËÓ «ÈÍæ÷ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ª ª Í≈™Á∂ ‘ª «’ «¬‘ ‡√ÊÂ≈ Á∆ «¬’
¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ≈‹ «’√∂ Ú∆ ËÓ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ȑ∆∫ ’Á≈, ≈‹ Á≈ ’ج∆ ËÓ È‘∆∫ ‘πßÁ≈, ËÓ Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ ≈‹ «’√∂ Á∂ È≈Ò ’ج∆ Ì∂ÁÌ≈Ú È‘∆∫ ’Á≈, √≈«¡ª ˘ Ï≈Ï √ÓfiÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò
√≈«¡ª ˘ √πÂßÂÂ≈ ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛Õ ËÓ «ÈÍæ÷ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ≈‹ √≈∂ Ë≈«Ó’ √Ó±‘ª ¡Â∂ Ë≈«Ó’
«ÚÙÚ≈√ª ˘ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ Ï≈Ï ÓßÈÁ≈ ˛, √Ì Á∂ ÍzÂ∆ √≈Î-√πÊ≈ «ÁzÙ‡∆’؉ æ÷Á≈ ˛Õ «¬æÊ∂ «ÈÍæ÷Â≈ Á≈ ¡Ê
‡√ÊÂ≈ ‹ª Ï≈ÏÂ≈ Á∂ Ì≈Ú ÂØ∫ ‘∆ ˛Õ ≈‹ √≈∂ ËÓª ˘ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Á∂÷Á≈ ˛, «’√∂ Á∂ ÍzÂ∆
’ج∆ Íæ÷Í≈ ͱÈ Úæ¬∆¡≈ È‘∆∫ ¡Í‰≈™Á≈ ˛Õ ËÓ «ÈÍæ÷ Á≈ ¡Ê ¡«‹‘∆ È∆Â∆ ‹≈ «√˪ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√
˛ «‹√ Á∂ ¡Ë∆È ÒØ’ª ˘ «’√∂ ËÓ «ÚÙ∂Ù ˘ Óßȉ Á∂ Ò¬∆ Әϱ È≈ ’’∂ √Ì È≈Ò ÍzÂ∆ √Ó≈È Ì≈ÚÈ≈ ”Â∂
˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
ËÓ «ÈÍæ÷ ‘؉ Á≈ Ì≈Ú ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª «Úæ⁄ ËÓ Á∂ ÍzÌ≈Ú Á∂ ÷ÂÓ ‘؉ ÂØ∫ Ú∆ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÚÂÓ≈È Ì≈ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ Ë≈«Ó’ √ß√’≈ª Á≈ √ß÷∂Í∆’È ‘Ø «‘≈ ˛, Â∆Ê Ô≈Â≈ Á≈
ÓÈØß‹È≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ó‘æÂÚ ÚæËÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛, «Ú¡≈‘ «Úæ⁄ «¬’ Ë≈«Ó’ √ß√’≈ Á∆ ʪ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂
È≈Ò Âæ ‹πÛÁ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√Â∆¡ª Á∂ ÈΩ’∆ ’È ˘ ‘π‰ Ó≈Û≈ È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡æ‹-’æÒ∑ «√æ«÷¡≈
ËÓ Á∂ ÍzÌ≈Ú È≈Ò «√Î Óπ’ ‘Ø ¸æ’∆ ˛Õ ¡æ‹-’æÒ∑ Ïz≈‘Ó‰ª Á≈ Ó‘æÂÚ ’πfi Ë≈«Ó’ ¡ÈπÙ·≈Ȫ Á∂ √ßÍ≈ÁÈ
¡Â∂ ͱ‹≈-Í≈· Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ˛Õ ¡≈’√ÎØ‚ «‚’ÙÈ∆ «Úæ⁄ Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ˛ «’ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ ¿π‘ «√˪Â
˛ «‹√ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ È≈Ò √Ïß«Ë √≈∂ «Ú⁄≈ª ˘ Í«‘Òª ’’∂ ÈÀ«Â’Â≈ ˘ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∂ ’«Ò¡≈‰
È≈Ò Í±È ÂΩ ”Â∂ √Ïß«Ë Óß«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ⁄À∫Ï «‚’ÙÈ∆ «Úæ⁄ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ ˘ ¡«‹‘∂ «ÚÙÚ≈√ Á∂ ±Í «Úæ⁄
Óß«È¡≈ «◊¡≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ≈‹, ÈÀ«Â’Â≈Úª, «√æ«÷¡≈ ¡≈«Á ËÓ ÂØ∫ √πÂßÂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «Ú⁄≈ ’È ”Â∂ ¡√∆∫ Í≈™Á∂ ‘ª «’ ËÓ «ÈÍæ÷ «¬’ ¡«‹‘≈ «ÁzÙ‡∆’؉ ˛, «‹√
Á∂ ¡Èπ√≈ Úæ÷-Úæ÷ ËÓª Á∂ ÒØ’ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈, √«‘-‘Ø∫Á ¡Â∂ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬’ Á±√∂ Á∂ Ë≈«Ó’
«ÚÙÚ≈√ª «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á∆ π’≈Ú‡ Í≈¬∂ «ÏȪ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂
≈‹ Á≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ «ÈÙ«⁄ ËÓ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ √≈∂ ËÓ Ï≈Ï ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬ßÈ≈ ˜±
˛ «’ √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹ ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ ¿π‘ Á∂Ù «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ Ë≈«Ó’ √Ó±‘ª Á∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 279