Page 284 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñG: ËÓ

Í«‘Òª ’Ú≈™Á∂ √ÈÕ ¡æ‹ «¬È∑ª Á≈ «¬æ’Ø-«¬’ ’øÓ ‹ÀÈ-’∂È-ÍÃ’∂È ¡≈͉∂ ‹‹Ó≈Ȫ ÂØ∫ ÷»Ï ÍÀ√≈ ÍÃ≈Í ’È≈ È؇
‘πøÁ≈ ˛Õ ‘π‰ ¤Ø‡∂ ÂØ∫ ¤Ø‡∂ Ë≈«Ó’ ’øÓ Ò¬∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Á’Ù‰≈ Á∂‰≈ ˜»∆ ˛Õ ÍÀ√≈ Á∂ ’∂ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆
Íπæ·∆-«√æË∆ ‹ÈÓ ÍæÂ∆ «¬È∑ª «Úæ⁄ «ÓÒ≈ ’∂ ÔØ◊ Ú ¡Â∂ ÚË» ÍÃ≈Í ’ √’Á≈ ˛Õ ¡√ƒ ¡ıÏ≈ª «Úæ⁄ «Èæ ‘∆
¡«‹‘∂ ıÏª ÍÛ∑ √’Á∂ ‘ª, «‹√ «Úæ⁄ √øÂ≈È ÍÃ≈ÍÂ∆ ¡Â∂ ËÈ Áπæ◊‰≈ ’Ó≈¿π‰ ‹ª È’ÙÂª Á∆ ÙªÂ∆ Ò¬∆ Ò≈Ò⁄
Á∂ ’∂ ’¬∆ ÒØ’ª ˘ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ¡Ωª ˘ ´æ«‡¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÚË∂∂ Á≈È-Á’Ù‰≈ Á∂‰ Ú≈«Ò¡ª ˘ ÚË∂∂ √π«ÚË≈Úª
«ÁæÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ËÓ Á≈ «¬‘ ’≈ØÏ≈∆’È √≈˘ √≈∂ ËÓª «Úæ⁄ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒ∂◊≈Õ
F. ËÓ «Úæ⁄ ¡ÒΩ’∆’È (Secularization in Religion)-‚≈. ÙÃ∆«ÈÚ≈√ È∂ ¡ÒΩ’∆’È Á∆ Ë≈È≈ «ÁæÂ∆Õ «¬È∑ª
Á∂ ¡Èπ√≈ ¡ÒΩ’∆’È ¿π‘ Íë’«¡≈ ˛, «‹√ Á∂ ¡Ë∆È Í«‘Òª ¡√ƒ «‹√ ⁄∆˜ ˘ Ë≈«Ó’ ÓøÈÁ∂ √∆, ¿π√ ˘ ‘π‰
¡√ƒ Ë≈«Ó’ È‘ƒ ÓøÈÁ∂ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ‘∂’ √«ÊÂ∆ ˘ ¡√ƒ «Ú⁄≈ È≈Ò √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ªÕ «¬√ Â∑ª
«‹È∑ª ¡ÈπÙ·≈Ȫ, Úª, Ô≈Â≈Úª, Á≈È-Á’Ù‰≈ ¡≈«Á ˘ Í«‘Òª Ë≈«Ó’ «ÈÙ·≈ ¡Â∂ √Ú◊ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’≈È
√øÍÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆, ¿π‘ ‘π‰ ’∂ÚÒ Ë≈«Ó’ «ÈÙ·≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ √øÍÈ È‘ƒ ’ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, √◊Ø∫ ¿πÈ∑ª
Á∂ «Íæ¤∂ ’ج∆ «Ú⁄≈ ˜» ‘πøÁ≈ ˛, «‹Ú∂∫ ‘ÎÂ∂ «Úæ⁄ «¬’ Ú≈ Ú æ÷‰≈ Í≈⁄È Ù’Â∆ Ò¬∆ ⁄ø◊≈ ‘πøÁ≈ ˛, «¬√
Ò¬∆ ’¬∆ ÒØ’ ‘ÎÂ∂ «Úæ⁄ «¬’ Ú æ÷Á∂ ‘ÈÕ ¡ÒΩ’∆’È Á∆ Ë≈È≈ ’≈È ‘∆ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ’¬∆ Ë≈«Ó’
¡ÈπÙ·≈Ȫ ¡Â∂ ’Ó’ª‚ª Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÷ÂÓ ‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
G. Ë≈«Ó’ ’øÓª Á≈ ‘Ø √ø√Ê≈Úª ˘ ÏÁÒ‰≈ (Transfer of Many Religious Functions to other Agencies)-
‚∂«Ú√ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ √ø√«¥Â∆ Á∂ ◊πøfiÒÁ≈ ‘؉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ë≈«Ó’ ’øÓª Á∆ Úø‚ ‘Ø √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ ‘Ø
‹ªÁ∆ ˛Õ ¡æ‹ ≈‹ Ú∆ ¡È∂’ª Ë≈«Ó’ ’øÓª «Úæ⁄ π⁄∆ ÒÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ ’≈˘È ω≈ ’∂ ¿πÈ∑ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ æ÷Á≈ ˛Õ
≈‹ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’¬∆ √ø√Ê≈Úª È∂ ’¬∆ Ë≈«Ó’ ’øÓª ˘ ’È≈ Ùπ» ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ë≈«Ó’ ’øÓ ‘π‰
’∂ÚÒ Ë≈«Ó’ √ø√Ê≈Úª Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ȑƒ «‘ ◊¬∂Õ ≈‹È∆Â∆ Ú∆ ‘π‰ ËÓ «Úæ⁄ «ÒÍ ˛Õ «‘øÁ» Ó‘≈ √Ì≈,
‹Ó≈«¬Â-¬∂-«¬√Ò≈Ó∆ ¡Â∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬√ Á∂ ⁄ø◊∂ ¡Â∂ ÍÃÂæ÷ ¿πÁ≈‘‰ ‘ÈÕ
H. ËÓ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ È∂Â≈Úª Á≈ ÍÃÌ»ÂÚ ÷ÂÓ ‘؉≈ (Lessening of Importance of Religion and Religious
Leaders)-«Ú«◊¡≈È Á∆ ÍÃ◊Â∆ ËÓ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ È∂Â≈Úª Á∆ Èπ’√≈È Á≈ ’≈È Ï‰Á∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ Í«‘Òª «¬æÊ∂
√≈‚∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ÍëÂÙ·≈ Á≈ ¡Ë≈ ’∂ÚÒ ËÓ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ È∂Â≈ √È, ‘π‰ ¿πÈ∑ª Á∆ ‹◊∑≈ Á»√«¡ª È∂ ÒÀ
Ò¬∆ ˛Õ ‘π‰ ËÓ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ’∂ÚÒ ¿πµ⁄ √«ÊÂ∆ È‘ƒ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛, √◊Ø∫ «¬√ Ò¬∆ «Ú¡’Â∆◊Â
◊π‰, ËÈ, «√æ«÷¡≈, ¿πµ⁄ ’≈ØÏ≈ ¡≈«Á Ú∆ ˜»∆ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ËÓ Í«ÚÂÈ Á∆ ÓÈØ«ÚÂ∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄
ÚË∂∂ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ‘∆ ˛Õ «¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘ ˛ «’ ≈‹ ÍÃØ«‘ª Á≈ √ÈÓ≈È ≈‹∂ ÂØ∫ ÚË∂∂ √∆Õ √Ó≈‡ Ú∆ ≈‹ ÍÃØ«‘Â
Á∂ √ÈÓ≈È «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ◊æÁ∆ ¤æ‚ «ÁøÁ≈ √∆ Í ‘π‰ «¬‘ √Ó≈‹ Á∂ ‘Ø ÓÀ∫Ïª Úª◊ ‘∆ √Ë≈‰ ÓÀ∫Ï ˛Õ
I. ËÓ ÓÈØø‹È Á∂ »Í «Úæ⁄ (Religion as a Means of Recreation)-¡æ‹ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ «Úæ⁄ «ÈÙ·≈ Á∆
ÍëÚÂ∆ Á≈ ‘≈√≈ ‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡æ‹ Â∆Ê √Ê≈Ȫ Á∆ Ô≈Â≈ ¿π√ ⁄ÓÂ’≈∆ Ù’Â∆ ÂØ∫ ÍÃ∂« ‘Ø ’∂ È‘ƒ, √◊Ø∫
ÓÈØø‹È ¡Â∂ ‚≈’‡ Á∆ √Ò≈‘ ”Â∂ ‘Ú≈ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ Ë≈«Ó’ ÍÃØ◊≈Óª ”Â∂ Ì‹È, ’∆ÂÈ, ÌØ‹
Á≈ ¡≈ÔØ‹È ’∂ÚÒ ÓÈØø‹È, «¬’-Á»√∂ È≈Ò «ÓÒ‰-‹πÒ‰, ÷πÙ∆¡ª ÓÈ≈¿π‰ ¡≈«Á Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂
√ÍæÙ‡ ˛ «’ ËÓ Á≈ «¬’ ¡ÒΩ«’’ ¡Â∂ Íπ≈‰∆ Ù’Â∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ Ó‘æÂÚ ÷ÂÓ ‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
Ë≈«Ó’ √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ Á∂ ’≈È (Causes of Change in Religious Institution)
¿πÍØ’Â «Ú⁄≈ª ÂØ∫ «¬’ «‹«◊¡≈√≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ «’‘Û∂ ’≈’ ‘È ‹Ø ËÓ «Úæ⁄ «¬√ ÈÚƒ ÍëÚÂ∆ ¡Â∂
ËÓ Á∂ ‘≈√Ø‘∆‰ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ ¿π‘ ’≈’ «¬√ Â∑ª ‘È-
A. «Ú«◊¡≈«È’ ÍÃ◊Â∆- ËÓ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ Á≈ Óπæ÷ ’≈È «¬‘ ˛ «’ «Ú«◊¡≈È Á≈ ¡Ë≈ «Ú⁄≈,
ÍÃÔØ◊ ¡Â∂ «È∆÷‰ ˛Õ «Ú«◊¡≈È «¬’ ÷∂Â «Úæ⁄ ’≈ÒÍ«È’ Âæª Á∆ ’ج∆ ‘Ø∫Á È‘ƒ ˛ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È ’ÒÍÈ≈
ÂØ∫ Í∑∂ ˛Õ «Ú«◊¡≈È È≈Ò «√ÃÙ‡∆ √ÏøË∆ ÍÃ≈Í ¡√Ò∆ «◊¡≈È «Úæ⁄ ËÓ Á∂ ’≈ÒÍ«È’ ¡Ë≈ ”Â∂ √÷ ‘ÓÒ≈
’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ ÓÈπæ÷ ˘ ’≈ÒÍ«È’ ¤æ‚ ¡√Ò∆¡Â ◊둉 ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ’∆Â≈ ˛Õ
B. «√æ«÷¡≈ Á∆ ÍÃ◊Â∆ ¡Â∂ «Ú√Ê≈ Ú∆ «¬√ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ⁄È ˛Õ «Ú«◊¡≈È Úª◊ «√æ«÷¡≈ Ú∆
«Ú¡’Â∆ ˘ Â’Ù∆Ò Ï‰≈™Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª «√æ«÷¡≈ ËÓ Á∂ ‚»øÿ∂ ‘È∑∂∂ «Úæ⁄ «¬’ ‹ØÂ∆ Íπø‹ ˛Õ ‘π‰ Âæ’ ÓÈπæ÷
«’√∂ ·Ø√ ¡Ë≈ Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ’ÒÍÈ≈ ‹◊ ”⁄ ‘∆ «Ú⁄ «‘≈ √∆, ÍÃø» «√æ«÷¡≈ È∂ «¬√ ’Ø‘∂ ˘ ¤ª‡‰
«Úæ⁄ ¡≈͉≈ ÌÍ» ÔØ◊Á≈È ’∂ ÓÈπæ÷ ˘ ¡√Ò∆¡Â Á∂ ·Ø√ Ë≈ÂÒ ”Â∂ «Ò¡≈ ’∂ ÷Û∑≈ ’∆Â≈ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 277