Page 288 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñG: ËÓ

ÍÃÂæ÷ ‹ª ¡ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍÃøÍ≈◊ ÓÈ≈ÂÚª ¡Â∂ ÓȘ» «ÈÔÓª Á∂ È؇
¡Ë≈ ”Â∂ ’ø‡ØÒ ¡Â∂ √ø◊·È ω≈¬∆ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂Ù «Úæ⁄ «‘øÁ», Óπ√ÒÓ≈È ¡Â∂ «¬√≈¬∆ ¡≈«Á √Ó»‘
Í«ÚæÂ √Ó≈‹ Á∂ ¡Ë∆È ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍÃøÍ≈Úª, ’Ó’ª‚ª, Ë≈«Ó’ «ÚÙÚ≈√ª, ∆Â∆-«Ú≈˜ª
¡Â∂ ÓȘ» ¡≈ÁÙ «ÈÔÓª Á≈ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Íë’«Â’ Ù’Â∆¡ª, ‹≈Á»-‡»‰∂
¡Â∂ ¡øË-«ÚÙÚ≈√ ˘ ’≈Î∆ Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á∂ Í«ÚÂÈ ˘ ⁄ø◊≈ È‘ƒ
√Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈, «‹Ú∂∫ «‘øÁ» √Ó≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ √Ó∂∫ ÒØ’ √Â∆-ÍÃÊ≈, Á≈√-ÍÃÊ≈, Ï≈Ò-«Ú¡≈‘ ”Â∂ Ø’ Ò◊≈¬∆ ‹≈Ú∂
¡Â∂ «ÚËÚ≈ ÍπÈ «Ú¡≈‘ Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂‰ Á∂ «ÚØË∆ √ÈÕ Óπ√«ÒÓ √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ ¡æ‹ Ú∆ “Í«Ú≈ «ÈÔØ‹È
ÍÃØ◊≈Ó” (Family Planning Programme) ¡Â∂ «Ú¡≈‘ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √’≈ ÚæÒØ∫ «’√∂ Â∑ª Á≈ ’ج∆ ’≈˘È
ω≈¬∂ ‹≈‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ È‘ƒ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆¡ª Ë≈«Ó’ ÍÃøÍ≈Úª «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á∆
’ج∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í«ÚæÂ √Ó≈‹ ÂØ∫ ¿πÒ‡ Â∑ª Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
Í≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂· «Ò÷∆¡ª ‘È:
A. Ë≈«Ó’ √πÂøÂÂ≈- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈«¡ª ˘ Ë≈«Ó’ √πÂøÂÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ «’√∂
Ú∆ ËÓ ˘ ÓøÈ √’Á≈ ˛, ¿π√ Á≈ ÍÃ⁄≈ ¡Â∂ ÍÃ√≈ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡æ‹ ËÓ ¡Â∂ ¿π√ È≈Ò √Ïø«Ë «ÚÙÚ≈√ª ˘
√Ó»«‘’ ÿ‡È≈ È≈ ÓøÈ ’∂ «Ú¡’Â∆ ÿ‡È≈ Óø«È¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ ˛ ¡Â∂ «¬’ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª
˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’È Á∆ √πÂøÂÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ
B. √≈∂ ËÓ ¡ÈπÔ≈¬∆¡ª Á∂ È≈Ò Ï≈Ï «ÚÚ‘≈- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ËÓª Á∂ Óøȉ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª
Á∂ È≈Ò Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «ÚÚ‘≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ «’√∂ Ú∆ »Í «Úæ⁄ «’√∂
«ÚÙ∂Ù ËÓ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ È‘ƒ «ÁøÁ≈ ¡Â∂ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ Ï≈Ï Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬√ Á∂ È≈Ò «¬’ ¡«‹‘≈ «ÚÚ‘≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ËÓ ’ج∆ Ú∆ «’™ È≈ ‘ØÚ∂, ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄
√≈«¡ª ˘ Ï≈Ï «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
C. «’√∂ «ÚÙ∂Ù ËÓ È≈Ò √Ïø«Ë ȑƒ- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ Á≈ «’√∂ «¬’ ËÓ È≈Ò ’ج∆ «ÚÙ∂Ù √ÏøË È‘ƒ Í≈«¬¡≈
‹ªÁ≈Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ ËÓ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ‹Á «’ «¬‘ ËÓ «ÚØË∆ ‹ª ¡ËÓ∆ Ú∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¡«‹‘≈
√Ó≈‹ ¡æ‹ ÓÈ⁄≈‘∂ ◊π‰ª «‹Ú∂∫-√æ⁄, ¡«‘ø√≈, «Â¡≈◊, Ï≈ÏÂ≈, ÏøË»ÂÚ ¡Â∂ ÍÃ∂Ó ¡≈«Á ˘ ÍÃË≈ÈÂ≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ
‚≈. ≈Ë≈ «¥Ùȉ Á∂ ¡Èπ√≈ ËÓ «ÈÍæ÷ ‘؉ Á≈ ¡Ê ¡ËÓ∆ ‘؉≈ ‹ª ÿæ‡ Ë≈«Ó’Â≈ ”Â∂ ⁄æÒ‰≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈,
ÏÒ«’ Í»È ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë¡≈«ӒÂ≈ ‘؉≈ ˛Õ «¬øÈ≈ ˜» ˛ «’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ ‹ª ≈‹ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «’√∂ ËÓ
«ÚÙ∂Ù Á∂ È≈Ò È‘ƒ ‹ØÛÁ≈Õ
D. Ë≈«Ó’ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ËÓ ˘ «¬’ «Ú¡’Â∆◊ Ó≈ÓÒ≈ √Ófi ’∂ ≈‹ ‹ª √Ó≈‹
ÚæÒØ∫ ÒØ’ª Á∂ Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «’√∂ Â∑ª Á∆ ’ج∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ «¬øÈ≈ ˜»
˛ «’ ’Á∂-’Á∂ ‹È-’«Ò¡≈‰ ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’ ’π∆Â∆¡ª ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ÍÃ≈Í ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù
È≈Ò ≈‹ «ÚÙ∂Ù ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ Ó≈Ó«Ò¡ª ”⁄ Ú∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ ’ √’Á≈ ˛ Í ¡«‹‘≈ ’È ”Â∂ «’√∂
√Ó≈‹ Á∂ ËÓ «ÈÍæ÷ ‘؉ ”Â∂ «’√∂ Â∑ª Á∆ ’ج∆ ÓπÙ«’Ò È‘ƒ ¡≈™Á∆Õ Ì≈ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ «¬‘ ◊æÒ √‘∆ ˛Õ
E. ‘Ω∫√Ò∂ ¡Â∂ «Ú⁄≈ ”Â∂ ¡Ë≈«Â- ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ ‹ª Í«ÚæÂ √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ √≈∆¡ª √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘ ËÓ
¡Â∂ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ È≈Ò ‹ØÛÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È Í ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ È‘ƒ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄
’øÓ-’≈È √Ïø˪ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‘Ω∫√Ò∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÎÀ√Ò∂ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «’√∂ Ú∆ Ú√», ’øÓ ‹ª «ÚÚ‘≈
Á∂ ◊π‰-ÁØÙª ”Â∂ Â≈«’’ „ø◊ È≈Ò «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Âª «Úæ⁄
ËÓ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÿ‡Á≈ ˛ ¡Â∂ Â≈«’’ «ÚÚ‘≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ÚæËÁ≈ ˛Õ

F. ‹È-’«Ò¡≈‰ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø- ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ √ø’∆‰Â≈Úª ‹ª Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÂ≈ ˘ ⁄ø◊≈ È‘ƒ
√Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈Õ È≈Ò ‘∆ ËÓ Á∂ Í≈ÒΩ«’’ Íæ÷ Á∆ ʪ ¡ÒΩ«’’ Íæ÷ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÒΩ«’’ Íæ÷
Á∂ ¡Ë∆È ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ Á∆ √∂Ú≈ ¡≈™Á∆ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í»‹≈, Í≈· ¡Â∂ Á∂Ú∆-Á∂ګ¡ª Á∆ ¡≈ËÈ≈ ”Â∂
«¬øÈ≈ ˜Ø È‘ƒ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈, «‹øÈ≈ ˜Ø √Ú‹È’ ’«Ò¡≈‰ Á∂ Ú≈Ë∂ ”Â∂ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄
¡«‹‘∂ ’øÓª ”Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ È≈Ò √Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ‹≈ √’∂
¡Â∂ ‹È-’«Ò¡≈‰ ‘Ø √’∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 281