Page 134 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñAA: ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¡Â∂ ÁÏ≈¡-√Ó»‘

‹≈‰’≈∆ (Introduction) È؇

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ¡Â∂ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ Á≈ ¡≈͉≈ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Ó‘æÂÚ ˛Õ
≈‹È∆«Â’ ÁÒ «√æË∂ ÂΩ ”Â∂ √æÂ≈ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘πøÁ∂ ‘È, ‹Á «’ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¿πÈ∑ª Úª◊ ÍË≈ÂøÂ’ ÍÉ≈Ò∆ Á∆
⁄؉ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ Ì≈◊ È‘ƒ ÒÀ∫Á∂Õ ‘≈Òª«’ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á≈ Ú∆ ÍÃÌ»ÂÚ ˛Õ «¬æÊ∂ ¡√ƒ
≈‹È∆«Â’ ÁÒª ¡Â∂ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ’øÓª Á∆ «Ú√Ê≈ È≈Ò ⁄⁄≈ ’ª◊∂ ¡Â∂
Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ Ó‘æÂÚ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ Í∂Ù ’ª◊∂Õ

11.1 ÁÏ≈¡ √Ó»‘ : ¡Ê ¡Â∂ ÍÃ∆Ì≈Ù≈
(Pressure Groups : Meaning and Definitions)

“ÁÏ≈¡ √Ó»‘” ˘ Úæ÷-Úæ÷ È≈Úª È≈Ò √øÏØËÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «‘æ √Ó»‘ (Interest Groups), ◊À √’≈∆
√ø◊·È (Private Organization), Ò≈Ï∆˜ (Lobbies), ¡‰-¿πÍ⁄≈«’ √ø◊·È (Informal Groups), ◊πæ‡ ¡≈«ÁÕ
ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª ¡Â∂ ‘Ø √ø◊·Èª «Úæ⁄ ¯’ ˜» ˛Õ √≈∂ √ø◊·È ÁÏ≈¡ √Ó»‘ È‘ƒ ‘πøÁ∂ ¡Â∂ È≈ «‘æ √Ó»‘ Â∂ ÁÏ≈¡
√Ó»‘ ‘∆ Ï≈Ï ‘ÈÕ ‘∂’ Á∂Ù ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √À∫’Û∂ «‘æ √Ó»‘ ‘πøÁ∂ ‘È Í ‹Á ¿π‘ √æÂ≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È Á∂
«¬≈Á∂ È≈Ò ≈‹È∆«Â’ «ÁÃÙ‡∆ ÂØ∫ √◊Ó ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Âª “ÁÏ≈¡ √Ó»‘” ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
˙‚∆◊≈‚ Á∂ ¡Èπ√≈, ““ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡«‹‘∂ ÒØ’ª Á≈ ¿πÍ⁄≈«’ √ø◊·È ˛, «‹√ Á∂ «¬’ ‹ª ÚË∂∂ √Ë≈‰ ¿πÁ∂Ù
‹ª √Ú≈Ê ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‹Ø ÿ‡È≈Úª Á∂ ¥Ó ˘ «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ √Ú‹È’ È∆Â∆ Á∂ «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ Ù≈√È ˘ «¬√
Ò¬∆ ÍÃÌ≈«Ú ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘È «’ ¿π‘ ¡≈͉∂ «‘æª Á∆ æ«÷¡≈ ¡Â∂ Ú≈Ë≈ ’ √’‰Õ”” Ó≈¬∆È «ÏÈ
Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ÂØ∫ √≈‚≈ Ì≈Ú Ù≈√’∆ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ Ï≈‘ «’√∂ Ú∆ ¡«‹‘∂ «¬¤πæ’ Í √ø◊·È √Ó»‘ ÂØ∫
˛ ‹Ø Ù≈√’∆ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∆ ◊À-ÓΩ‹»Á◊∆ ¡Â∂ «ÈÔπ’Â∆, √Ú‹È’ È∆Â∆ Á∂ «ÈË≈‰, ¿π√ Á∂ ÍÃÙ≈√È ¡Â∂
√ÓfiΩÂ≈ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ””
¡√Ò «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡«‹‘≈ Ó≈«Ë¡Ó ˛, «‹√ È≈Ò √Ë≈‰ «‘æ Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ √Ú‹È’ Ó≈Ó«Ò¡ª ˘
ÍÃÌ≈«Ú ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ ’ج∆ Ú∆ √Ó≈«‹’ √Ó»‘ ‹Ø ÍÃÙ≈√«È’ ¡Â∂ √ø√Á∆
ÁØÚª ‘∆ Â∑ª Á∂ ¡‘πÁ∂ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √’≈ ”Â∂ ’ø‡ØÒ ÍÃ≈Í ’È «‘æ ’ج∆ ÔÂÈ ’∆Â∂ «ÏȪ ‘∆ ÍÃÌ≈«ÚÂ
’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È Âª ÁÏ≈¡ ◊πæ‡ Á∆ ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰◊∂Õ

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á∆ ÂπÒÈ≈ “¡«◊¡≈ √≈Ó≈‹” È≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛, ‹Á «¬È∑ª
Á∂ «‘æ √ø’‡ «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È, ‹Á «¬È∑ª ˘ ’Á∂ Ú∆ √Ú≈ʪ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘πøÁ∆
˛ ª ¿π‘ √◊Ó ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ √Ó»‘ª Á∂ »Í «Úæ⁄ ¡√¯Ò ‘∆ ω∂
«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

¿πÍØ’Â ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ Á∂ ÍÃÓπæ÷ Ò椉 «¬√ ÍÃ’≈ ‘È-
(A) ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ¡≈͉∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ È∆Â∆-«ÈÓ≈Â≈Úª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ
(B) ÁÏ≈¡ √Ó»‘ Á≈ √ÏøË Ú«ÙÙ‡ Ó≈Ó«Ò¡ª È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ
(C) «¬‘ ≈‹È∆«Â’ √ø◊·È È‘ƒ ‘πøÁ∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿π‘ ⁄؉ª «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
(D) ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª ˘ ¡«◊¡≈ √≈Ó≈‹ «’‘≈ «◊¡≈ ˛, ‹Á ¿πÈ∑ª Á∂ «‘æ ÷Â∂ «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È Âª √◊Ó
ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

11.2 ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª Á≈ Ó‘æÂÚ (Importance of Pressure Groups)
A. ‹Èª«Âz’ Íë’«¡≈ ˘ ÍÃ◊‡≈¿π‰ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ √Ó»‘- ÁÏ≈¡ √Ó»‘ ˘ ÒØ’ÂøÂ Á∂ ÍÃ◊‡≈Ú∂ Á≈ √≈ËÈ
Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ÒØ’Ó栫¡≈ ’È≈ ˜»∆ ˛ ª «’ Ú«ÙÙ‡ È∆Â∆¡ª
Á≈ √ÓÊÈ ¡Â∂ «ÚØË ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 127