Page 125 - DHIS204_DHIS205_INDIAN_FREEDOM_STRUGGLE_PUNJABI

fJekJh^9L Gkosh okPNoh eKro; dh ;EkgBk, j'wo{b nKd'bB, BowgzEh ns/ rowgzEh
fJekJh^9L Gkosh okPNoh eKro; dh ;EkgBk, j'wo{b nKd'bB, BowgzEh ns/ rowgzEh
fJekJh^9L Gkosh okPNoh eKro; dh ;EkgBk, j'wo{b nKd'bB, BowgzEh ns/ rowgzEh
fJekJh^9L Gkosh okPNoh eKro; dh ;EkgBk, j'wo{b nKd'bB, BowgzEh ns/ rowgzEh
fJekJh^9L Gkosh okPNoh eKro; dh ;EkgBk, j'wo{b nKd'bB, BowgzEh ns/ rowgzEh
9H2 BØN
9H2 j'wo{b nzd'bBL b'ewkfBnk fsbe s/ n?Bhp/;/AN dh G{fwek ns/j'wo{b nzd'bBL b'ewkfBnk fsbe s/ n?Bhp/;/AN dh G{fwek ns/
9H2
9H2 j'wo{b nzd'bBL b'ewkfBnk fsbe s/ n?Bhp/;/AN dh G{fwek ns/j'wo{b nzd'bBL b'ewkfBnk fsbe s/ n?Bhp/;/AN dh G{fwek ns/
9H2 j'wo{b nzd'bBL b'ewkfBnk fsbe s/ n?Bhp/;/AN dh G{fwek ns/
fJ;dk gsB
fJ;dk gsB
fJ;dk gsB
fJ;dk gsB
fJ;dk gsB (Home Rule Movement: Role of Lokmanya and
Annie Besant, its Fallout)
pkb rzrkXo fsbe S/ ;kb dh bzwh ;ik eZND s'A pknd 16 i{B, 1914 Bz{ i/b s'A S[~N/. e?d dk fInkdkso ;wK
wzvkb/ i/b (powk) ftu phfsnk ;h. Gkos tkg; nkJ/, sK T[BQK Bz{ bZfrnk fe T[j fi; d/P Bz[ S~v e/ rJ/ ;h,
T[j ekch pdb frnk j?. ;td/Ph nzd'bB d/ eqKshekoh B/sk noftzd x'P ;zfBnk; dh okj cV g'Avhu/oh
gj[zu rJ/ ;h ns/ bkbk bkigs okJ/ nwohek ftu ;h. Gkosh okPNoh eKro; ;{os d/ ftGkiB, ;td/Ph
nzd'bBekohnK T[s/ nzrq/Ih je{ws d/ dwBekoh jwfbnK ns/ 1909 d/ ;zftXkfBe ;[XkoK d/ ekoB
BowgzEh okPNotkdh dh fBokPk d/ fJeZm/ ;dw/ s'A ni/ se T[po BjhA ;eh ;h.
fsbe B/ ;'funk ;G s'A gfjbK sK eKro; ftu fco s'A Pkwb j'fJnk ikt/ ns/ pkeh BowgzEhnK B{z th
fJ; ftu tkfVnk ikt/. fsbe Bz{ fJj ftPtk; j' ufbnk ;h fe Gkosh okPNoh eKro;, Gkosh okPNoh
nzd'bB dk gqnkfJ pD u[Zeh j? ns/ fpBK fJ;dh fJikis d/ e'Jh th okiBhfse nzd'bB ;cb BjhA j' ;edk.
BowgzEhnK Bz{ ;wMkT[D–p[MkT[D ftu, T[BQK dk ftPtk; fiZsD s/ GftZy ftu nzrq/Ih je{ws dwB dk o;sk
Bk nyfsnko eo/, fJ; T[d/P s'A T[BQK B/ x'PDk ehsh, “w?A ;kc–;kc efjzdk jK fe n;hI b'e fjzd[;skB
ftu gqFPk;B–ftt;Ek dk ;[Xko ukj[zd/ jK, fit/A fe nkfJob?Av ftu T[E/ d/ nzd'bBekoh wzr eo oj/ jB.
nzrq/Ih je{ws Bz{ g[ZN ;[ND dk ;kvk fJokdk e'Jh BjhA j?. fJ; rZb Bz{ efjD ftu w?Bz{ e'Jh fjue BjhA j? fe
Gkos d/ fGzB–fGzB GkrK ftu i' fjz;kswe xNBktK j'JhnK jB, Bk e/tb w/oh ftukoXkok d/ T[bN j?, pbfe
fJBQK d/ ekoB ;kv/ okiBhfse ftek; dh gqfeqnk th j'bh j'Jh j?.” T[BQK B/ nzrq/Ih je{ws d/ gqsh nkgDh fBPmk
d[jokJh ns/ Gkosh iBsk Bz{ nghb ehsh fe T[j ;zeN dh xVh ftu nzrq/Ih je{ws dk ;kE d/D.
BowgzEh y/w/ d/ swkw B/sk j[D wfj;{; eoB b~r/ ;B fe 1907 ftu, ;{os ftu i' e[M T[BKQ B/ ehsk, T[j
rbs ;h. T[j eKro; dh neowDsk s'A th d[yh jB. fJBQK Bz{ fsbe dh nghb pj[s uzrh b~rh. fJ;s'A
nbktk fJBQK T[s/ J/Bh p/;/AN dk brksko dtkn g? fojk ;h fe d/P ftu okPNotkdh okiBhfdse nzd'bB
Bz{ fco s'A s/i eo'. J/Bh p/;/AN j[D/ jkb jh ftu eKro; ftu Pkwb j'Jh ;h. 1914 ftu T[j 66 ;kbK
dh ;h, T[BQK d/ okiBhfse ihtB dh P[o{nks fJzrb?Av ftu j'Jh ;h, fi~E/ T[BQK B/ ;[szso fuzsB (cqh EkN),
T[rq–;[Xkotkd (o?vhefbiw), cfpnBtkd ns/ pqjwftfdnk (fEn';kch) d/ gquko ftu fjZ;k fbnk. 1893
ftu T[j Gkos nkJh, T[d/P ;h ‘fEn'–;'cheb ;';kfJNh’ d/ bJh ezw eoBk. T[BQK B/ wdok; d/ fJe
T[gBro nfvnko ftu nkgDk dcso y'fbnk ns/ 1907 s'A pqjwftfdnk (fEn';'ch) dk gquko eoB bZrh.
e[M ;w/I ftu jh T[BQK B/ ;woEeK dh fJe tZvh frDsh fsnko eo bJh. fJ; ftu fInkdkso T[BQK
;w[dktK d/ f;fyns ftnesh Pkwb j'J/ ;B, fiBQK ftu ni/ se ;K;feqse g[BoikroD BJhA j'fJnk ;h.
1914 ftu J/Bh p/;/AN B/ nkgDh rshftXhnK dk dkfJok tXkT[D dk fBoDk fbnk ns/ ‘nkfJob?Av dh j'wo{b
bhr’ dh soQK Gkos ftu th ;t?Pk;B dh wzr Bz{ b? e/ nzd'bB ubkT[D dh :'iBk pDkJh. T[BK B{z b~frnk
fe fJ;d/ bJh eKro; dh nkfrnk ns/ rowgzEh nzd'bBekohnK dk ;fj:'r b?Dk Io{oh j?. rowgzEhnK
dk ;fj:'r gkT[D d/ bJh T[BQK Bz{ eKro; ftu Pkwb eoBk Io{oh ;h. J/Bh p/;/AN eKro; d/ BowgzEh B/
sktK Bz{ ;wMkT[D brh fe T[j fsbe s/ T[BQK d/ rowgzEh ;fj:'rhnK Bz{ eKro; ftu Pkwb j'D dh fJIkis
d/ d/D.
b/feB 1914 d/ eKro; nfXt/PB B/ T[BQK dh e'fPPK T[s/ gkDh c/o fd~sk. fco'iPkj w/jsk ns/ pzpJh d/ T[BQK
d/ BowgzEh ;woEeK B/ r'yb/ ns/ pzrkb d/ BowgzEhnK Bz{, rowgzEhnK Bz{ pkjo o~yD bJh wBk fbnk. fJ;d/
pknd fsbe ns/ J/Bh p/;/AN B/ y[d nkgD/ p{s/ T[s/ okiBhfse nzd'bB ubkT[D dk c?;bk fbnk ns/ Bkb jh Bkb
T[j eKro; T[s/ dpkn th gkT[Adh ojh fe T[j rowgzEhnK Bz{ d[pkok nkgDk ;dZ; pDk bt/.

1915 d/ P[o{ ftu J/Bh p/;/AN B/ d' nypkoK–‘fBT[ fJzvhnk’ (New India) ns/ ‘ekwBthb’ (Commonweal)
d/ d[nkok nzd'bB S/V fdZsk. iB;GktK ns/ ;zw/bB nk:'fis ehs/. T[BQK dh wzr ;h fe fi; soQK Bkb r'o/
T[gfBt/P ftu T[E'A dh iBsk Bz{ nkgDh ;oeko pDkT[D dk nfXeko fdZsk frnk j?, Gkosh iBsk Bz{ th
;t?Pk;B dk nfXeko fwb/. ngq?b 1915 d/ pknd J/Bh p/;/AN B/ j'o th seVk s/ i[Mko{ o[y nyfsnko ehsk.

119

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY