Page 134 - DHIS204_DHIS205_INDIAN_FREEDOM_STRUGGLE_PUNJABI

Gkosh ;[szsosk ;zrokw (1707^1947 Jh
Gkosh ;[szsosk ;zrokw (1707^1947 Jh )
Gkosh ;[szsosk ;zrokw (1707^1947 Jh
Gkosh ;[szsosk ;zrokw (1707^1947 Jh0) )) )
Gkosh ;[szsosk ;zrokw (1707^1947 Jh
BØN tk;st ftu fsbe ;wekbhB eKro;h B/sktK Bkb'A fGzB fw~Nh d/ pD/ ;B. T[j ;oeko dh nb'uBk ftu
pj[s ;gPN p[bko/ ;B ns/ nkgD/ ftPtk; bJh e[opkBh eoB Bz{ nZr/ ;B. T[j gfjb/ eKro;h B/sk ;h
fiBQK B/ d/P bJh eJh tko i/b :ksok ehsh. 1882 ftu T[BK B/ ;oeko d/ e'bjkg[o d/ wjkokik Bkb toskU
T[s/ pj[s ;ys GkPk dk fJ;s/wkb ehsh ns/ uko wjhfBnK dh ;ik G'rh. 1897 ftu fco T[BQK Bz{ ;oeko
d/ fto[~X n;zs'y c?bkT[D bJh 18 wjhfBnK dh ;ys ;ik j'Jh. d;zpo 1897 ftu nwoktsh ftu j'J/
eKro; nfXt/PB ftu fsbe d/ ;fj:'rhnK B/ fJe gq;skt gkfos eotkT[D dk isB ehsk, fi; ftu fsbe
dh w[esh dh wzr ehsh ;h. T[dkotkdh db d/ b'eK B/ fJ;dh nkfrnk BjhA fdsh. fJ;/ gqeko wdok; nfXt/
PB (d;zpo 1898) ftu fsbe dh Pbkxk eoB dk gq;skt th T[dkotkdh db tkbK B/ gkfos BjhA j'D fdsk.
nrb/ ;kb byBT{ nfXt/PB ftu id' fsbe B/ pzpJh d/ rtoo dh fBzdk eoB dk gq;skt ofynk s/ T[j
th T[dkotkdh db tkfbnK B/ gkfos BjhA j'D fdsk. j[D fJj ;gPN ;h fe T[dkotkdh db tkb/ b'e fsbe
ns/ T[;d/ ;fj:'rhnK Bz{ eKro; ftu ;ko/ wj~stg{oB gdK s'A d{o oyDk ukj[zd/ ;B ns/ eKro; d/ fJfsjk;
ftu fJjh fJe n?;/ B/sk ;B fiBQK Bz{ eKro; dk w[yh pDB dk nt;o BjhA fdsk frnk.
rowgzE d/ T[d/ d/ ekoB
rowgzE d/ T[d/ d/ ekoB
rowgzE d/ T[d/ d/ ekoB (Causes of the Rise of Extremism)
rowgzE d/ T[d/ d/ ekoB
rowgzE d/ T[d/ d/ ekoB
pzfewuzdo uNoih tor/ b'eK B/ eKro; dh BhshnK dk fto'X ehsk ;h ns/ fejk ;h fe “eKro; d/ b'e
gdK d/ G[Zy/ okiBhse” jB. noftzd x'P B/ th 1993–94 ftu fJe b/yK dh bVhnK ftu fJj fejk ;h
fe eKro; wId{o tor (proletariate) s'A d{o j?, nokPNotkdh s'A d{o j?, nokPNotkdh j? ns/ fJj
g{oB n;cb ojh j? s/ fJ;dh Pk;eK Bz{ Bky[P eoB d/ vo s'A ;gPN Bk efjD dh Bhsh B{z ‘ekfJosk’ dh
;zfrnk fdsh. T[;d/ nB[;ko eKro; ;kj o'r Bkb woB jh tkbh j?.

fiBQK s~sK d/ ekoB T[rqtkd dk T[d/ j'fJnk, T[BQK ftu gqw[Zy j/m fby/ jB–
1H nzrq/Ih oki dh gqfeqsh Bz{ mhe–mke ;wMDk–
1H nzrq/Ih oki dh gqfeqsh Bz{ mhe–mke ;wMDk–
1H nzrq/Ih oki dh gqfeqsh Bz{ mhe–mke ;wMDk–nkozGe ekb d/ B/sktK B/ nkgD/ nDEe nfXn?B
1H nzrq/Ih oki dh gqfeqsh Bz{ mhe–mke ;wMDk–
1H nzrq/Ih oki dh gqfeqsh Bz{ mhe–mke ;wMDk–
ns/ b/yK d[nkok b'eK Bz{ Gkos ftu nzr/qIh oki d/ ;Zu/ ;o{g Bz{ ;wMkT[D dk isB ehsk. T[BQK B/ nKefVnK
s'A fJj f;ZX ehsk fe nzrq/Ih oki ns/ T[;dh BhshnK jh Gkos dh rohph dk w{b ekoB jB. dkdk GkJh
B"o'ih B/ nzrq/Ih oki dh P'Pe BhshnK dk nBktoD eo fdsk ns/ fejk fe T[j oki Gkos Bz{ fdB gqshfdB
b[ND ftu o~s/ jB. fJ;/ gqeko nkBzd ukob{, nkoHn?BH w[X'beo, fdBPk tkuk, r'gkb feqPB r'yb/,
wdBw'jB wkbthnk nkfd j'o okPNoh B/sktK B/ nzrq/Ih oki d/ Y'b dh g'b y'b fdZsh ns/ df;nk fe fJ;
oki dk n;b o{g ftu e/tb P'Pe jh j?. ;qh ow/Puzdo d~s ns/ ihHphH i'Ph B/ nzrq/Ih G{wh N?e; ftt;Ek
dk mhe–mke w[bKeD ehsk. ;qh ;[o/AdoBkE p?Boih B/ Jj ;gPN ehsk fe ;/tktK dh Gosh ftu nzr/Ih
dh eEBh s/ eoBh ftu pj[s fInkdk nzso j?. eKro; d/ d{i/ nfXt/PB ftu jh Gkos dh tXdh j'Jh
rohph d/ gk;/ fXnkB eotkfJnk frnk ns/ fJj gq;skt jo ;kb gkfos ehsk frnk iKdk ;h. fJ;d/ bJh
T[BQK B/ ;?fBe ns/ n;?fBe gdK T[s/ T[uh–T[uh sBykj (i' ;wekbhB ;z;ko ftu ;G s'A fInkdk ;h) rqfj
Pk;B d/ tXd/ j'J/ you/ G/dGkt g{oB nkfJnks s/ fBfonks dh Bhsh, nd{odoPh G{wh eo Bhsh, Gkos
d/ T[d:'rheoB d/ gqsh T[dk;hBsk ns/ GkoshnK Bz{ uzr/ gdK s/ ;/tktK s'A d{o oyDk nkfd s~EK B{z T[sodkJh
mfjokfJnk. okBkv/ dh ‘n?Z;/ fJB fJzvhnB fJeB'fwe;’ dkdk GkJh B"o'ih dh ‘fJzvhnB gktoNh n?Av
nBfpqfNP o{b nkc fJzvhnk (1910)’ ns/ nkoH;hH d~s dh ‘fJe'B'fwe fj;Noh nkc fJzvhnk (1901)’ nkfd
g[;seK B/ wj~stg{oB G{fwek fBGkJh. BthA ghVh d/ B/sktK B/ fJBQK g[;seK d/ s~EK Bz{ b? e/ nzrq/Ih oki
dh nb'uBk ehsh.
2H tXd/ j'J/ gSwheoB d/ fto[X gqshfeqnk–
2H tXd/ j'J/ gSwheoB d/ fto[X gqshfeqnk–
2H tXd/ j'J/ gSwheoB d/ fto[X gqshfeqnk–fJ; BthB B/sk ghVh B/ tXd/ j'J/ gSwheoB T[s/ rfjoh
2H tXd/ j'J/ gSwheoB d/ fto[X gqshfeqnk–
2H tXd/ j'J/ gSwheoB d/ fto[X gqshfeqnk–
fuzsk ftnes ehsh. Gkosh ihtB, fuzsB ns/ okiBhsh ftu g~Sw dk gqGkt tX fojk ;h. Gkosh ;z;feqsh
dk gqGkt xN j' fojk ;h. fJBQK b'eK dk p"fXe ns/ GktBkswe g/qoDk dk ;q's Gkos ;h ns/ T[BQK B/ Gkosh
fJfsjk; d/ thoK dh ejkDhnK s'A gq/oDk fbsh. pzfewuzdo, ftt/ekBzd ns/ ;tkwh dfJnkBzd d/ b/yK B/ T[BQK
Bz{ gqGkfts ehsk ;h. pzfewuzdo B/ 1886 ftu fby/ feqPB ufo~so Gkr gfjb/ ftu Gkos d/ T[; tor/ g[oy
dh nrtkJh ftu Gkos dh J/esk d/ ;o{gB d/y/. T[BQK B/ ;qhfeqPB Bz{ fJe tho :'Xk, fJe us[o Bhsh, ns/ ;cb
;woki–fBowksk d/ o{g ftu d/fynk. ftt/ekBzd B/ Gkosh t/dKs Bkb ;z;ko Bz{ ueku"AX eo fdsk ns/ nkgDh
gqkuhB gozgoktK ns/ ftok;s ftu fJe BthA nk;Ek T[sgzB ehsh s/ fJe BtK nkswftPtk; irkfJnk. ;tkwh

128 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY