Page 89 - DPOL202_COMPARATIVE_POLITICS_AND_GOVERNMENT_PUNJABI

s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
s[bBkswe okiBhsh ns/ ;oeko
BØN (e) fJfsjk;e nkXko ( )–
(e) fJfsjk;e nkXko (Historical Foundations)– )–)– )–okiBhfse ftek; d/ ftt/uB ftu n;hA fJj
(e) fJfsjk;e nkXko (
(e) fJfsjk;e nkXko (
(e) fJfsjk;e nkXko (
uouk eo u[~e/ jK fe fe;h th okiBhfse ftnt;Ek d/ bJh nshs s'A g{oBsk Bksk s'V b?Dk ;zGt BjhA
j?. ;'thns o{; ns/ uhB tor/ ;kfwntkdh oki nkgDh ;zg{oB oki Pesh d/ gq:'r d/ pkti{d nshs d/
gqGktK s'A nkgD/ ;wkiK Bz{ T[Bw[es BjhA eo gkJ/ jB. ;' okiBhfse ;z;feqsh dh gqfeosh Bz{ ftP/P ozr
gqdkB eoB tkbk gqw[~y nkXko, ;zpzfXs okiBhfse ftnt;Ek dk fJfsjk; iK nshs fejk ik ;edk j?.
fpqN/B ns/ cqK; d/ T[dkjoD b? e/ J/bB pkb B/ fJ; s~E B{z ;wMkT[D dh e'fPP ehsh j?. fpqN/B ftu
okiBhfse fBozsosk, T[ZE/ g[okDhnK edoK–ehwsK B{z Bt/A fdqPNhe'DK ftu fwb ikD d/D dh ;fji gqfeqnk
Bkb jh pDh ojh j?. fJ;d/ nbktk fpqN/B fjz;kswe nKsfoe ebfj iK ftd/Ph Pesh d/ gqG[st s'A th w[es
ofjD d/ ekoB okiBhfse ;z;feqsh dh fBozsosk pDkJ/ o~yD ftu ;cb fojk j?. “fJfsjk;e ftek; dh
fdqPNh s'A cqK; fJ; s'A ;dk fGzB T[dkjoD gq;s[s eodk j?. 1789 dh eqKsh B/ T[;/ ;w/A w'i{d okiBhfse
;zouBktK Bz{ fJe MNe/ Bkb g[~N ;[ZfNnk ns/ n;hA efj ;ed/ jK fe T[ABhthA ns/ thjthA PskpdhnK d/
okiBhfse ;zxoP ns/ gqshdtzdh nzd'bB fInkdkso ftu T[; eqKsheko T[Eb–g[Eb s'A fBofws nfGftqshnK,
edoK–ehwsK ns/ ftPtk;K d[nkok fBPfsu ehs/ rJ/.” cqK; ftu fJ; gqeko d/ ftP/P fJfsjk; d/ ekoB
nZi th okiBhfse ;z;feqsh ftu T[g–;z;feqshnK ;zxoPPhb o{g XkoD ehs/ j'J/ jB. T[ZE/ 1789 d/ pknd
;'bQK tko ;zftXkB pDkJ/ rJ/, gozs{ ;K;feqse ;kfwn ni/ BjhA ;Ekfgs j' gkfJnk j?. fJ; fJfsjk;e
gqPmG{wh B/ cqK; ftu okiBhfse ;z;feqsh Bz{ nfijh ftbZyDsk gqdkB eo fd~sh fe ;oekoK dh j'Ad dh
bk–fJbki phwkoh Bkb cqK; 1958 se rq;s fojk. e/tb 1946 s'A 1958 se d/ nzsokb ftu 245 tko
wzsoh wzvb pdb/ ns/ gzit/ rDszso d/ 1958 d/ ;zftxkB ftu e[M ngozgokrs ftnt;EktK d/ T[gozs
th okiBhfse ;z;feqsh d/ ;zxoP okiBhfse ftnt;Ek d/ wzu T[s/ id se gqrN j[zd/ ofjzd/ jB.
“ncqhek ns/ J/Phnk d/ eJh Bt/A okiK T[s/ :[o'ghJ/ UgfBt/fPe gqG[st dk gqGkt T[j wjs~tg{oB ekoe
j? i' ;kBz{ fJBQK okiK dh okiBhfse ;z;feqsh d/ e[M gfjb{n d/ pko/ ftu frnkB gqdkB eodk j?. fJ;
UgfBt/fPe gqGkt d/ ft;sko d/ ftP/ ftu fttkd j?, gozs{ T[dkjoD d/ bJh, fpqfNP ns/ cqK;h;h fBnzsoD
s'A T[sgzB fGzB–fGzB gqGktK Bz{ gSkfDnk ik ;edk j?.” Gkos ns/ nbihohnk d/ nshs d/ ;zdoG ftu
d't/A d/PK ftu okiBhfse ;z;feqshnK dh fGzBsktK Bz{ ;wfMnk ik ;edk j?.
e/tb UgfBt/fPe nshs jh s'A nokiBhfse ;z;feqsh dk tfusqgB BjhA ;wfMnk ik ;edk. Gkos ns/
;qhbzek d't/A jh fpqN/B d/ T[gfBt/P ;B, fezs{ Gkos ftu bzwk okPNoh nzd'bB ;zxoP d/ o{g ftu ubdk fojk
sd T[;Bz{ ;cbsk fwbhl idfe ;qhbzek ftu fJe fdB nukBe jh (4 cotoh 1948) b'e ;[szso eo fd~s/
rJ/. fJ~E/ fe;/ gqeko dk okPNoh nzd'bB BjhA ubkfJnk frnk. fJ; ekoB, d't/A d/PK dh okiBhfse
;z;feqshnK fGzB–fGzB gqeko dh pD rJhnK jB. fJ; Bkb Bshik fBebdk j? fe fe;h th d/P dh okiBhfse
;z;feqsh dk wjZstg{oB nkXko T[;dk fJfsjk; j[zdk j?. ftek;Phb okiK ftu ;K;feqse ftftXktK fJ;/
nkXko T[s/ ;wMh ik ;edh j?.

(y) G"r'fbe nkXko (
(y) G"r'fbe nkXko (
(y) G"r'fbe nkXko (Geographical Functions)–)– )–)– )–fJfsjk;e ftek; d/ nbktk okiBhfse ;z;feqsh
(y) G"r'fbe nkXko (
(y) G"r'fbe nkXko (
d/ fBowkD ftu ;jkfJe d{ik wj~stg{oB ekoe G[r'b j?. “fpqN/B dÍhg j? ns/ fJ; dÍhghJ/ nbrkt
B/ fpqN/B Bz{ ftd/Ph jwfbnK s'A ;[o~fyns ofynk ;h. ftek;Phb ;z:[es oki nwohek d/ n;hw ;hwKs
d/ ftP/ ftu fejk iKdk j? fe T[;B/ ;ziksh fGzBskt d/ pkti{d ;[szso ;wsktkdh okiBhfse edoK–ehwsK
dh ouBk ehsh, gozs{ T[;d/ e'b gqkfeosh ;z;kXBK dh pj[sks th ;h ns/ d[PwD gV";hnK s'A T[j ;[o~fyns
;h. g~Swh iowBh d/ fBtk;hnK d/ pko/ ftu fejk iKdk j? fe T[j ;zxhJ/ rDszso dh w"i{dk okiBhfse
;zouBktK B{z b? e/ ;theko eod/ jB, feT[Afe G"r'fbe fdqPNh s'A T[j o{; ns/ nwohek d[nkok fBod/fPs
nzsookPNoh rmpzXBK d/ w~X ;fEs j?. T[j ikDd/ jB fe g~Swh iowBh dh okiBhsh ftu fe;/ th gqeko
dh n;fEosk dk Bshik nzsookPNoh sDkn ftu tkXk j'J/rk.
Gkosh T[g–wjkdÍhg dh G"r'fbe ;fEsh s'A okiBhfse ;z;feqsh d/ fBowkD ftu G"r'fbe ekoe d/ gqGkt Bz{
fInkdk uzrh soQK ;wfMnk ik ;edk j?. Gkos dh tzv d/ pknd gkfe;skB d/ d' GkrK B{z G"r'fbe d{oh fJBQK
Bz{ nbr oki pDk e/ ojh, feT[Afe fJBQK d'tK GkrK dh okiBhfse ;z;feqsh fJzBh fto'Xh pD rJh ;h fe
fe;/ gqeko dk th :sB fJ~E'A se fe Gkos dk vo ns/ Xkofwe J/esk–;{so th fJBQK dh okiBhfse

84 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY