Page 94 - DPOL202_COMPARATIVE_POLITICS_AND_GOVERNMENT_PUNJABI

fJekJh^4L okiBhfse ;z;feqsh
fJekJh^4L okiBhfse ;z;feqsh
fJekJh^4L okiBhfse ;z;feqsh
fJekJh^4L okiBhfse ;z;feqsh
fJekJh^4L okiBhfse ;z;feqsh
j' iKd/ jB< okPNo fe; gqeko pdbd/ jB< fe; gqeko dh okiBhfse ftnt;Ek Bz{ fe; fdPk ftu ftef;s BØN
ehsk ik ;edk j?< T[dkjoD d/ bJh, n;hA fJj ikDBk ukjz[d/ jK fe Gkos ns/ gkfe;skB ftu okiBhfse
ftek; dh fdPktK nbr–nbr feT[A j' rJhnK. pzrbk d/P ftu b'eszso izwD s'A gfjbK jh feT[A T[yV
frnk< powk ftu b'eszso Bz{ d[pkok ;Ekfgs eoB d/ bJh iBob B/ fpB (j[D okPNogsh) d[nkok
:{–B{ B{z fdZsk frnk nt;o feT[A ;cb BjhA j' ;fenk< B/gkb ftu gqGkth okiszso ni/ feT[A fdqVQsk Bkb
;Ekfgs j?< ftek;Phb fdPk ftu okiBhfse db, Pk;B ;zukbB d/ gqGkth nfGeoD feT[A BjhA pD iKd/
jB< feT[A ;qhbzek ftu jo nkw u'DK ftu ;~skXkoh db jko iKdk j? idfe Gkos ftu nfijk BjhA j[zdk
j?< (;qhbzek ftu 1970 se ;~s nkw u'D j' u[e/ jB ns/ jo u'D ftu ;~skXkoh db dh jko j'Jh j?.)
nfij/ jh gqPBK ns/ ;wZf;nktK d/ ;wkXkB T[s/ ftuko eoB d/ bJh okiBhfse ;z;feqsh T[grw dk T[g:'r
eoe/ ‘okiBhfse ;z;feqsh’ Bkb ;zpzXs gfotosDK d/ nkXko T[s/ ;gPNheoD gq;s[s eoB dk isB ehsk
ikD b~rk j?. topk dk nfGws j? fe “fe;h th ;wki dh okiBhfse ;z;feqsh ftu T[;d/ nkB[Gkfte
ftPtk;K Bz{ ftnt;Ek, nfGtes j'D tkb/ gqshe ns/ T[j w[b i' fe T[; ;fEsh Bz{ gfoGkfPs eod/ jB
fi; ftu okiBhfse rshftXhnK j[zdhnK jB, ;zBhfjs jz[zd/ jB.” fJ; ekoB, okiBhfse ;z;feqsh dh
ntXkoDk T[s/ pb d/D s'A nB/e gqPBK ns/ okiBhfse w[~fdnK Bz{ ;wMDk ;zGt j?. topk B/ ;K;feqse gfjb{
T[s/ ftP/P fXnkb d/D d/ d' ekoB wzB/ jB. gfjbk sK fJj fe Gkt/A okiBhfse ftnt;EktK fe;h okiBhfse
ftnt;Ek d/ Ugukfoe ns/ nB'gukfoe gfjb{nK d/ Bkb jh okiBhfse ;z;feqsh d/ ifNb skB/–pkB/ dk
gqshfBXhst eodh j?, nfXn?Beosk d/ e'b i' ;hws ;kXB T[gbpX jB T[BQK d/ nkXko T[s/ okiBhfse
ftnt;EktK dh ;zg{oDsk dk fJepkorh jh nfXn?B BjhA ehsk ik ;edk j?. d{i/ fJj fe fe;h th ;wki
dh okiBhfse ;z;feqsh T[ZE'A dh okiBhfse ftnt;Ek dk fJe pj[s jh wjZstg{oB gfjb{ j?.” fJ; ekoD,
okiBhfse ;z;feqsh dh ntXkoDk d/ wkfXnw s'A okiBhfse ftnt;Ek Bkb ;zpzXs nfij/ gZyK dk nfXn?B
ehsk ik ;edk j? i' ;zg{oB ftnt;Ek Bkb ;zpzXs nfij/ g~yK dk nfXn?B ehsk ik ;edk i' ;zg{oB
ftnt;Ek d/ ;zukbB ftu w"fbe gqGkt oyd/ jB. fJ; soQK, fJ;dh T[g:'frsk eJh sZEK s'A ;gPN ehsh
ik ;edh j?.
wkvoB ezfgno/fNt g'bhfNe; ftu okiBhfse ;z;feqsh T[grw dh j'o
wkvoB ezfgno/fNt g'bhfNe;
wkvoB ezfgno/fNt g'bhfNe;
ghNo woeb B/ nkgDh g[;se wkvoB ezfgno/fNt g'bhfNe;wkvoB ezfgno/fNt g'bhfNe;
nfXn?B T[grwK s'A fInkdk bkGgqdsk wzBh j?. T[;d/ nB[;ko okiBhfse ;z;feqsh T[gkrw T[s/ nkXkfos
okiBhsh d/ j'o T[gkrwK ftu BjhA ikD/ iKd/. ghNo woeb B/ fJ; T[gkrw d/ fszB bkGk Bz{ w"fbe wzfBnk
j?. ;zy/g ftu fJj fJ; gqeko j?–
(1) okiBhfse ;z;feqsh dk nkB[Gkfte ;~fsnkgB iK iKu ;zGt j?. fJ;dk noE fJj j? fe okiBhfse
;z;feqsh d/ ;ze/seK (Indicators) Bz{ edh th iKfunk iK gofynk ik ;edk j?. woeb dh wkBsk j? fe
fJ; ntXkoDk Bkb ;zpzfXs nk;EktK ftPtk;K dk wkg ns/ T[; wkg dk nkB[Gkfte ;~fsnkgB iK goy
eoBk, ;zGt j?. idfe okiBhfse ftnt;Ek, ;zouBkswe–gqekokswe, okiBhfse ftek; iK
okiBhfse nkX[fBeheoD d/ ;ze/seK Bz{ wkgBk iK iKuBk fJzBk ;"yk BjhA j?.
(2) okiBhfse ;z;feqsh T[s/ nkXkos P'X s', b'efgqn s/ iBsk dh ‘;~sk’ ‘;[szsosk’ iK ‘nfGfrnkB’ dh
XkoDktK ftu'A fJe ekbktXh ftu nkT[D tkb/ gfotosDK Bz{ ;gPN o{g ftu fJzrs ehsk ik ;edk j?.
woeb wzBd/ jB fe fe;/ d/P dh okiBhfse ;z;feqsh io{oh o{g s'A e'Jh ftP/P ;EkfJst tkbh BjhA j[zdh
j?. T[; ftu gfotosD j[zd/ ofjzd/ jB. fJ;dh Gkth fdPk dk ;ze/s j'Dk ;zGt j?. fJ; Bkb ;z;feqshnK
ns/ T[g;z;feqshnK d/ nzso th ;gPN i' iKd/ jB.
(3) fJ; Bkb gqfs–okPNoh s[bBktK i' j[D se w[ys"o s/ gqekokswe (Inqualitative term) nkXko T[s/
ehsh iKdh ojh j? T[j j[D sN;E (neutral) ns/ gfoDkswe (quantitative) nkXko T[s ehsh ik ;edh
j? feT[A okiBhfse ;z;feqsh d/ ;ze/se wkBhnsk (measurability) d/ :'r j[zd/ jB.
(4) okiBhfse ;z;feqsh ftftX nbr–nbr gqfs:K Bz{ okiBhfse ftnt;Ek dh nkgDh ntXkoDk ftu J/
ehfeqs eoB dk nt;o gqdkB eodh j?.

fJB ekoBK Bkb ghNo woeb okiBhfse ;z;feqs dh ntXkoDk T[s/ nkXkos nfXn?B Bz{ fInkdk mhe wzBd/
jB.

89
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY